Եռօրյա ուխտագնացություն դեպի Վիրահայոց թեմ

Հոկտեմբերի 14-ին Զորավոր Սբ. Աստվածածին եկեղեցու համայնքը, ԱՀԹ առաջնորդական փոխանորդ Գերաշնորհ Տ. Նավասարդ արք. Կճոյանի օրհնությամբ և խորհրդակատար Տեր Վահան քահանա Առաքելյանի գլխավորությամբ, մեկնեց եռօրյա ուխտագնացության դեպի Վիրահայոց թեմ: Մինչ մեկնելը, վաղ առավոտյան, թվով քսան ուխտավորներ Սբ. Անանիայի մատուռ-դամբարանում միասնաբար աղոթեցին:

Հասնելով Թբիլիսի՝ ուխտավորները Սբ. Էջմիածին եկեղեցում (1805 թ.) մասնակից եղան Երեկոյան ժամերգության: Ուխտավորներն աղոթքի էին կանգնել այն սրբավայրում, որտեղ հիմնադրման իսկ օրից առ այսօր չի դադարել աղոթքը: Սբ. Էջմիածինը Վրաստանում գտնվող հայոց սակավաթիվ այն եկեղեցիներից է, որ գործել է նաև խորհրդային տարիներին: Աղոթողների միաբանությունն ու միակամությունը խորհրդանշող ընդհանրական աղոթքից հետո Սբ. Էջմիածին եկեղեցու հոգևոր հովիվ Տեր Վիրապ քահանա Ղազարյանը ողջունեց ուխտավորներին՝ ասելով, որ իրենք Աստծո օրհնությամբ և աղոթական ներկայությամբ գտնվում են փոքրիկ Էջմիածնում, փոքրիկ Հայաստանում և որ օտարության մեջ եկեղեցի ու խաչքար տեսնողի ենթագիտակցության մեջ արթնանում է մի զգացողություն, որ ինքը գտնվում է Հայաստանում և հայոց հողի վրա: Տեր Վիրապը մաղթեց ուխտավորներին, որ Տերն ի կատար ածի նրանց ուխտը, և որ ուխտավորներն իրենց աղոթքներով մշտապես աջակից լինեն հոգևորականներին՝ հոգևոր սպասավորությունը իրականացնելու իրենց ճանապարհին:

Ի դեպ, արխիվային վավերագրերի վկայությամբ, 1817 թ.-ին Թբիլիսիում հայ համայնքն ուներ 25 եկեղեցի: Այս թիվն անփոփոխ է մնացել մինչև Վրաստանի խորհրդայնացումը: Վրաստանում խորհրդային կարգերի հաստատումից հետո, բոլոր եկեղեցիները, բացի Մեյդանի Սբ. Գևորգ և Սբ. Էջմիածին եկեղեցիներից, բռնագրավվեցին, ապա՝ նրանց մի մասը քանդվեց: Սկսած 2005 թ.-ից Հայ Առաքելական Սբ. եկեղեցին պայքար է մղում կանգուն մնացած 11 հայոց եկեղեցիների վերադարձման համար: Այժմ Թբիլիսիում գործում են միայն Սբ. Գևորգ և Սբ. Էջմիածին հայկական եկեղեցիները:

Հոկտեմբերի 15-ին՝ չորս ավետարանիչների հիշատակության օրը, ուխտավորներն իրենց շուրթներին ավետարանիչների բարեխոսությունն ունենալով, եղան մի շարք սրբավայրերում: Նրանք այցելեցին Վրաց ուղղափառ եկեղեցու գլխավոր մայր տաճարը՝ Սբ. Երրորդությունը՝ կառուցված 2002 թ.-ին: Ուխտավորները միասնական աղոթք ունեցան նաև Վրաստանի հնագույն սրբավայրերից Սվետիցխովելիի Մայր տաճարում, որ գտնվում է Վրաստանի հնագույն մայրաքաղաքում՝ Մցխեթայում: Այնուհետև եղան Թբիլիսիի հայկական պանթեոնում՝ Խոջիվանքի գերեզմանատանը, ուր Տեր Վահանը հոգեհանգստյան աղոթք կարդաց՝ ի հիշատակ պանթեոնում ամփոփված հասարակա-քաղաքական, գրական և մշակութային հայ գործիչների:

Ապա Զորավոր Սբ. Աստվածածին եկեղեցու ուխտավորների աղոթքի ուղին կանգ առավ Նորաշենի Սբ. Աստվածածին հայկական եկեղեցում (15-րդ դար), որ հարյուրամյակներ շարունակ հայ և օտար հեղինակների ու այցելուների թողած գրավոր աղբյուրներում հիշատակվում է որպես Տփղիսի գլխավոր հայկական եկեղեցիներից մեկը։ Այս եկեղեցու մասին Գյուտ քհն. Աղանյանը Թիբիլիսիի հայոց եկեղեցիներին վերաբերող տեղեկագրում հետևյալ հետաքրքիր միջադեպն է հիշատակում. «Հին պատկեր կայ Աստվածածնայ բեմի եւ աջ խորանի միջեւ որմի մեջ, որի մասին ասում են, թէ 1830 թ. մեծ քոլերայի ժամանակ լաց է եղել. եկել են ժամանակի նահանգապետը, ոստիկանապետը եւ այլն, կարծելով շինովի է, բայց տեսել են, որ իսկ է, շինել են արձանագրութիւն պատահածի մասին: Այդ թուղթը կարծւում է, որ Տէր Յովհաննէս Արարատեանի տանն է եղել եւ կորել է»:

Հաջորդ սրբավայրը, որ հյուրընկալեց ուխտավորներին, մասնակիցը լինելու Երեկոյան ժամերգությանը, Թբիլիսիի Մեյդանի Սբ. Գևորգ հնագույն հայկական եկեղեցին (13-րդ դար) էր, որն այժմ Վիրահայոց թեմի առաջնորդանիստն է: Երեկոյան ժամերգության ավարտին ուխտավորները հաղորդակից եղան եկեղեցում պահպանվող Սբ. Գևորգի մասունքի օրհնությանը: Ապա եկեղեցու լուսարարապետ Տեր Նարեկ քահանա Ղուշչյանն իր ուրախությունը հայտնեց Զորավոր Սբ. Աստվածածին եկեղեցու ուխտավորներին՝ Թբիլիսիում ուխտավորաբար գտնվելու առթիվ: Տեր Հայրը ներկայացրեց եկեղեցու կառուցման պատմությունը և անդրադարձավ նաև Վիրահայոց թեմում իրականցվող հոգևոր և մշակութային կյանքին: Տեր Վահանը շնորհակալություն հայտնեց Տեր Նարեկին՝ մաղթելով, որ Տերը զորացնի իրենց հոգևոր ծառայության ընթացքում, քանի որ իրենց նվիրումի շնորհիվ է, որ օտար հողի վրա պայծառանում և շենանում է հայ եկեղեցին:

Երեկոյան ուխտավորները զբոսնեցին Թբիլիսիի ամենահայկական թաղամասերից մեկում՝ Հավլաբարում՝ ծանոթանալով երբեմնի հզոր համայնք ունեցող Հավլաբարի առօրյային և մշակութային կյանքին: Ուխտավորները հոկտեմբերի 15-ին և 16-ին առիթ ունեցան նաև մասնակցելու Թբիլիսի քաղաքի տոնին՝ Թբիլիսոբային:

Եռօրյա ուխտագնացության վերջին օրն ուխտավորների համար եզրափակվեց Սբ. Գևորգ եկեղեցում Սուրբ և Անմահ Պատարագի մասնակցությամբ, որ մատուցվեց Վիրահայոց թեմի առաջնորդ Տ. Վազգեն եպիսկոպոս Միրզախանյանի հանդիսապետությամբ: Ուխտավորները մասնակից եղան Սբ. Հաղորդության սիրո խորհրդին, ինչի շնորհիվ, Սբ. Գրիգոր Տաթևացու խոսքի համաձայն, Աստված մոտենում է մարդուն, իսկ մարդը՝ Աստծուն:

Հավարտ Սբ. Պատարագի Վազգեն սրբազանը ողջունեց ուխտավորներին՝ մաղթելով, որ Տիրոջ կողմից ընդունելի լինի բոլորի ուխտը: Ըստ Սրբազան հոր խոսքի՝ ամեն անգամ ուխտավորների ներկայությամբ Սբ. Պատարագը դառնում է ավելի հզոր և գեղեցիկ:

«Ուխտավորաբար գտնվելով Վիրահայոց թեմի մեր եկեղեցիներում՝ ականատես եղանք նրան, թե ինչպես է հայն իր զորավոր հավատով դարեր շարունակ պահպանել և պահպանում իր հոգևոր արժեքները օտար հողի վրա: Ուխտավորներս հոգևոր ուրախություն ապրեցինք թեմի հոգևորականների և ժողովրդի ջերմ ու սիրալիր ընդունելությունից»,- ասաց Տեր Վահանը:

Եռօրյա ուխտագնացությամբ զորացած Զորավոր Սբ. Աստվածածին եկեղեցու ուխտավորները Հայաստան վերադարձան հոգևոր մեծ ուրախությամբ և այն լիառատ հույսով, որ երկրի վրա Աստծո հետ միավորվողը հավիտենության մեջ էլ կլինի Նրա հետ:

Կարինե Սուգիկյան