25 Նոյեմբեր, Բշ
Ուշագրավ է, որ հեթանոսությունից ամեն ինչ չմերժվեց, և օգտակարը մեծապես գնահատվեց ու խրախուսվեց քրիստոնեական կյանքում դրանց նորովի արժևորումով: Շատեր գուցե առարկեն և հիշեն հեթանոսական տաճարները, որոնք ևս մշակութային, ճարտարապետական կոթողներ էին և դրանք գրեթե բոլորն էլ այժմ չկան։ Բայց հեթանոսական տաճարների պարագան այլ է. դրանք համարվում են նյութական վայրեր, որոնց միջոցով և որոնց միջից դիվական, սատանայական ազդեցությունը առավել ուժգնությամբ է տարածվում աշխարհի և մարդկության վրա։ Ահա հենց այդ է պատճառը, որ քրիստոնեական սրբերը, հրեաների պատրաստած գեղեցիկ ոսկե հորթը կործանած Մովսես մարգարեի նման (Ելք 32.20), կործանել են նաև տաճարներում զետեղված կուռքերը, որոնք ևս կրոնական մտածողությամբ չառաջնորդվելու դեպքում, կարելի է համարել արվեստի գործեր։ Սակայն հեթանոսության շրջանում ստեղծվել էին գրական մեծ գործեր, դարերով զարգացել էր մարդկային բանականության իմաստությունը, որի շատ դրական կողմեր օգտակար համարվեցին նաև քրիստոնյաների համար։ Օրինակ` Սուրբ Բարսեղ Կեսարացին խորհուրդ է տալիս չմերժել և ընթերցել հեթանոսական գրողների աշխատությունները` միևնույն ժամանակ երիտասարդներին ցույց տալով, թե ինչ սկզբունքներով պետք է առաջնորդվեն, այն է` պետք է վերցնել օգտակարը և մերժել վնասակարը։ Նա ասում է, որ Մովսեսը ևս սկզբից եգիպտական գիտություններով վարժվեց, և հետո Աստծո հայեցողությանը հասավ, նույնպես Դանիելը Բաբելոնում քաղդեական իմաստություն սովորեց։ Եկեղեցական Սուրբ Հայրը նշում է, որ կարելի է շատ օգտակար մտքեր սովորել հեթանոսական հեղինակներից և գործիչներից։ Եվ Բարսեղ Կեսարացին բերում է հիանալի օրինակներ։ Ահա դրանցից մեկը. հեթանոսական հեղինակներից Սոլոնն ասում է, որ հարուստների ունեցվածքի հետ չենք փոխի առաքինության հարստությունը, որովհետև այն մշտական է, իսկ մարդկանց ունեցվածքին տիրում է մերթ մեկը, մերթ մյուսը։ Հեթանոս գործիչների, փիլիսոփաների կյանքը ևս մեզ կարող է շատ բան սովորեցնել։ Օրինակ` փիլիսոփա Դիոգենեսն ապացուցեց, որ հարուստ է նույնիսկ մեծ թագավորից, որովհետև կյանքում նրանից քիչ կարիքներ ունի։ Ալեքսանդր Մակեդոնացին, գերի վերցնելով Դարեհ թագավորի աղջիկներին, որոնք հայտնի էին իրենց հիանալի գեղեցկությամբ, նրանց չարժանացրեց նույնիսկ իր հայացքին` ամոթ համարելով տղամարդկանց հաղթողին թույլ տալ իր հանդեպ կանանց հաղթանակը։
Տեր Ադամ քհն․ Մակարյան
«Քրիստոնեության իսկությունը» գրքից
Զորավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի