Հինգ հաց, կամ ինչու է հոգևորականությունը հեռու ժողովրդից

Զարմանալի է Հովհաննեսի Ավետարանի վեցերորդ գլուխը: Այն սկսվում է նրանից, որ Գալիլիայի լճի մոտ շատ մարդ էր հավաքվել, «որովհետև տեսնում էին այն նշանները, որ նա կատարում էր հիվանդների վրա» (Հովհ. 6:2): Առաջին իսկ խոսքով ավետարանիչը ցույց է տալիս, թե այդ մարդիկ հիմնականում ինչ էին փնտրում: Նրանց այնքան էլ չէր հետաքրքրում Կենաց խոսքը, որ հայտնում էր Փրկիչը. նրանք այնքան էլ չէին հավատում, որ Հիսուս Աստծու Որդին է: Սակայն գնում էին:

Արդեն մթնում էր, մարդիկ սոված էին, և Քրիստոս, նրանց խղճալով, կամեցավ կերակրել նրանց: Փիլիպպոս առաքյալի հավատն իմանալու համար, Քրիստոս հարցնում է նրան. «Որտեղի՞ց այդքան հաց գտնենք, որպեսզի բոլորին կերակրենք»: Փիլիպպոս առաքյալը, դեռևս չունենալով կատարյալ հավատ, պատասխանում է, որ եթե անգամ երկու հարյուր դահեկանի հաց գնեն, ապա բոլորին չի բավականացնի: Այդ պահին ավելի բոցավառ հավատ ունեցող Անդրեաս առաքյալը հույսով պատասխանում է, որ մի տղա հինգ հաց ու երկու ձուկ ունի: Այդժամ Փրկիչը բոլորին նստեցնում է խոտերին և, աղոթելով, կարգադրում է բաժանել այդ հացն ու ձուկը: Հրաշքը կատարվեց՝ բոլորը կերան-կշտացան: Մնացած կտորներով էլ տասներկու մեծ կողով լցրին: Եվ բոլորն ասացին. «Սա՛ է ճշմարիտ մարգարեն, որ աշխարհ էր գալու» (Հովհ. 6:14): Ոչ թե Աստծու Որդին, ինչպես Ինքն էր վկայում Իր մասին, այլ «մարգարեն»: Նկատենք սա ու առաջ անցնենք:

Այնուհետև Հիսուս, լսելով, որ ցանկանում են գալ և Իրեն թագավոր կարգել, միայնակ բարձրացավ լեռը, իսկ աշակերտները նավով մեկնեցին լճի հակառակ կողմը: Եվ ինչո՞ւ Քրիստոս չցանկացավ թագավոր լինել…

Քրիստոս, քայլելով լճի վրայով, ինչպես ցամաքի, նստեց աշակերտների նավակը, և, ինչպես պատմում է Ավետարանը՝ նավակն «իսկույն» հասավ մյուս ափը: Հաջորդ օրը ժողովրդի բազմությունը, Հիսուսին չգտնելով, անցավ լճով և ստիպված սկսեց Նրան փնտրել Կափառնայումում: Եվ Նրան գտնելով՝ հարցնում էին. «Ռաբբի՛, ե՞րբ եկար այստեղ» (Հովհ. 6:25): Եվ Վարդապետը պատասխանում է. «Ճշմարիտ, ճշմարիտ եմ ասում ձեզ, դուք ինձ փնտրում եք ոչ թե նրա համար, որ նշաններ տեսաք, այլ որովհետև կերաք այն հացից և կշտացաք»:

Ապա երկխոսությունը ծավալվում է փոքր ինչ ողբերգական կերպով: Քրիստոս Փրկիչ դիմում է հրեաներին և մատնացույց անում փրկության գլխավոր գործը. «Աստծու ուզած գործը ա՛յս է. որ հավատաք նրան, ում նա ուղարկեց» (Հովհ. 6:29): Եվ հրեաների պիղծ շուրթերը, որ արդեն բազմիցս հայհոյել էին Սուրբ Հոգուն, այժմ էլ նույնն են անում. «Ի՞նչ նշան կանես, որ տեսնենք և հավատանք, ի՞նչ գործ կգործես: Մեր հայրերը անապատում մանանան կերան, ինչպես որ գրված է. “Երկնքից նրանց հաց տվեց ուտելու”» (Հովհ. 6:30-31): Եվ առանց ամաչելու նման բան են ասում նզովյալները այն բանից հետո, երբ դեռ երեկ տեսան Մովսեսի հրաշքին համազոր հրաշքը, որը մատնացույց էին անում: Նրանց շուրթերից դեռ չէր անցել հրաշալի հացի համը, երբ նրանք կրկին նշան են փնտրում: Եթե Քրիստոս անգամ հարյուրավոր նշաններ տար այն ժամանակ, անգամ դա նրանց խելքի չէր բերի:

«Հիսուս նրանց ասաց. «Ճշմարիտ, ճշմարիտ եմ ասում ձեզ, Մովսեսը չէ, որ ձեզ երկնքից հաց տվեց, այլ իմ Հայրն է, որ տալիս է ձեզ ճշմարիտ հացը երկնքից. որովհետև Աստծուց է այն հացը, որ իջնում է երկնքից և կյանք է տալիս աշխարհին»: Նրան ասացին. «Տե՛ր, ամեն ժամ տո՛ւր մեզ այդ հացը»: Հիսուս նրանց ասաց. «Ես եմ կենաց հացը. ով դեպի ինձ գա, քաղց չի զգա, և ով ինձ հավատա, երբեք չի ծարաի: Բայց ես ձեզ ասել եմ, թե ինձ տեսաք և չեք հավատում» (Հովհ. 6:32-36): 

Դրանից հետո առաքյալը ցավով ասում է. «Դրա վրա՝ նրա աշակերտներից շատերը հետ քաշվեցին և այլևս նրա հետ չէին շրջում: Հիսուս տասներկու աշակերտներին ասաց. «Միթե դո՞ւք էլ ուզում եք գնալ»: Սիմոն Պետրոսը նրան պատասխանեց. «Տե՛ր, ո՞ւմ մոտ պիտի գնանք: Դու հավիտենական կյանքի խոսքեր ունես: Եվ մենք հավատացինք և ճանաչեցինք, որ դու ես Քրիստոսը՝ Աստծու Որդին» (Հովհ. 6:67-70): Սրանով գործնականում գլուխը ավարտվում է:

Վերադառնանք մեր օրերը: Շատ հաճախ հոգևորականությանը մեղադրում են, որ այն կտրված է հավատացյալների «հիմնական զանգվածից»: «Հիմնական զանգվածը» այն մարդիկ են, ովքեր եկեղեցի քիչ են գնում, գնալիս էլ՝ մկրտության, հոգեհանգստի, պսակի և այլնի առիթով, որը եկեղեցում կոչում են «ծես»: Ինչպես նաև հավատացյալների հիմնական զանգվածը եկեղեցի է գալիս Ջրօրհնեքին, Զատկին, Խաղողօրհնեքին և այլն: Հիմանական զանգվածը գալիս է կեղծավորաբար՝ չցանկանալով փոխել իր կյանքը, այլ կամենալով ձրիաբար, առանց ջանքի ստանալ շնորհը՝ Աստծու պարգևը: Նույն կերպ էլ մարդկանց բազմությունը հացով կշտացավ Գալիլիայի լճափին՝ չպատրաստվելով փոխել իր կյանքը, այլ միայն, «որովհետև տեսնում էին այն նշանները, որ նա կատարում էր հիվանդների վրա»: Ամբոխը կշտացավ հրաշալի հացով: Սա բացառիկ դեպք է Ավետարանում. չունենալով հավատ Հիսուս Քրիստոս Աստծու հանդեպ, այլ իր առջև տեսնելով միայն «Հիսուս-մարգարեին»: «Բայց ես ձեզ ասել եմ, թե ինձ տեսաք և չեք հավատում»: Փրկիչը հրաշք գործելուց առաջ միշտ հարցնում էր, թե արդյոք մարդը հավատում է Իրեն: Իսկ այստեղ քչերի հավատի պտուղներով կշտացան շատերը: Սակայն դա նրանց հոգևոր օգուտ չտվեց: Ճիշտ նույն կերպ էլ տեղի է ունենում վերոնշյալ տոների ժամանակ (Զատիկ, Աստվածհայտնություն և այլն)՝ քչերի հավատի պտուղներով կշտանում են շատերը… առանց իրենց համար օգուտի, որովհետև յուրաքանչյուր մարդու կյանքում անձնական հրաշքի կատարման գլխավոր պայմանը տվյալ մարդու անձնական հավատն է առ Հիսուս Քրիստոս Աստված: Առանց այդ հավատի Ջրօրհնեքի ջուրը կարելի է խմել միայն ծարավը հագեցնելու համար:

Դրա համար էլ Քրիստոս չդարձավ երկրային արքա: Իհարկե, հարմար է ունենալ այնպիսի արքա, որը կաղոթի և կարելի է կուշտ ու հագնված լինել: Մի՞թե սրա մասին չի երազում յուրաքանչյուր ոք: Միայն թե դա չի ծառայի ոչ մեկի հոգևոր օգուտին:

Ինչո՞ւ է, ուրեմն, հոգևորականությունը հեռու հավատացյալ ժողովրդի հիմնական զանգվածից: Որովհետև այդ զանգվածին ոչինչ անհրաժեշտ չէ հոգևորականից, ծեսերը կատարելուց բացի: Այն մարդկանց, որ մշտապես եկեղեցի են հաճախում, հոգևորականությունը մոտ է գտնվում, դրա համար էլ այդ մարդիկ մշտապես դիմում են քահանային խորհրդի համար: Խորհուրդ են հարցնում, թե ինչպես վարվել այս կամ այն իրավիճակում, ինչպես փոխել իրենց կյանքը, որպեսզի բացառել դիվական ազդեցությունը և Քրիստոսին գործելու տեղ տալ: «Զանգվածին» խորհուրդներ պետք չեն, քանի որ նրանք չեն պատրաստվում փոխել իրենց կյանքը և ազատվել մեղքերից ու կրքերից: Նրանք միայն ցանկանում են խորամանկորեն օգտվել Աստծու շնորհից՝ «քչերի» հաշվին: Եվ չեն էլ հասկանում, որ ախր Աստծու շնորհը միայն օգնություն է սեփական կյանքը փոխելու համար:

Սուրբ Բարսեղ Մեծն ասում է, որ եթե մեկը եկեղեցի է գնում, ասենք՝ երեխային մկրտելու, և հավատ չունի, ապա չի ստանում այն, ինչ ուզում է: Քահանան, ասում է սուրբ Բարսեղը, կմկրտի երեխային, իսկ Աստված՝ ոչ: Դա վերաբերում է ոչ միայն Մկրտությանը, այլև Եկեղեցու բոլոր Խորհուրդներին՝ և՛ պսակին, և՛ վերջին օծմանը, և՛ խոստովանությանը և այլն: Եկեղեցին վերածվում է թատրոնի, եթե կենդանի հավատ չկա առ Քրիստոս Աստված: Առանց Քրիստոսին հավատալու ընդհանրապես ավելի լավ է Եկեղեցուց հեռու ապրել՝ երեխաներին չմկրտել, չպսակվել, հուղարկավորության կարգ չկատարել, որովհետև նման Խորհուրդը, որ մատուցվում է իր սրտում Աստծուց օտարացած մարդուն, նրա համար լինում է որպես դատաստան և մեղքերի բազմապատկում: Անհավատության մեղքին գումարվում է սրբապղծության մեղքը, որովհետև միայն սրբապիղծները կարող են, օրինակ, երեք-չորս անգամ կնքահայր դառնալ առանց հավատի: Չէ՞ որ Մկրտության ժամանակ կնքահայրը բարձրացնում է ձեռքերն ու Աստծու առջև խոստանում հրաժարվել սատանայի գործերից և ապրել ըստ Քրիստոսի պատվիրանների: Եվ դրանից հետո նման անհավատ «կնքահայրը» գնում ու շարունակում է վիճաբանել կնոջ հետ, շատակերություն անել, հարբել, դավաճանել, գողանալ և անգամ չի փորձում գոնե մի փոքր փոխել իր կյանքը: Միայն սրբապիղծը կարող է եռակի կնքահայր լինել և գեթ մեկ անգամ չգնալ խոստովանության, կամ ընդհանրապես ուղղակի աղոթել, հոգոց հանել Աստծու առջև իր մեղքերի համար: Եվ սա վերաբերում է ոչ միայն Մկրտությանը, այլև ողջ եկեղեցական կյանքին:

Վեցերորդ գլուխն ավարտվում է այսպես. Պետրոս առաքյալի այն խոսքերից հետո, որ Քրիստոս կենդանի Աստծու Որդին է, Հիսուս պատասխանում է. «Չէ՞ որ ես եմ ընտրել ձեզ՝ Տասներկուսիդ. և ձեզանից մեկը սատանա է»: Նա խոսում էր Իսկարիովտացու՝ Սիմոնի որդի Հուդայի մասին, որովհետև հենց նա էր մատնելու նրան. և Տասներկուսից մեկն էր» (Հովհ. 6:71, 72): Սրանք այն խոսքերն են, որոնց վրա պետք է լացի յուրաքանչյուր քրիստոնյա, որ ամեն կիրակի գնում է եկեղեցի և չի պատկանում «զանգվածին»: Արդյո՞ք Հուդան հավատում էր Հիսուս Աստծուն: Այո: Համենայն դեպս սկզբում: Քանի որ մյուս առաքյալների հետ միասին գործում էր հրաշքներ և Քրիստոսի անունով բժշկում և քշում դևերին, իսկ դա անհնար է առանց հավատի: Սակայն եկավ մի պահ, երբ նա դադարեց պայքարել սատանայի հետ իր սրտում, և բանսարկուն գրավեց այն: Հուդան նախազգուշացում է բոլորիս: Ինչպե՞ս ենք մենք՝ կանոնավոր կերպով եկեղեցի հաճախողներս, հոգևոր կյանք վարում: Մեր խոստովանությունը ի՞նչ է արթնացնում հոգում: Եթե սիրտը սառն է խոստովանության ժամանակ, նշանակում է, որ ուղղությունը ոչ այն կողմ է թեքվել: Ժամանակն է կանգ առնելու ամենօրյա վազքից, կանգ առնելու՝ ջերմեռանդ աղոթքի և խիստ պահքի համար, և աղաղակելու, որպեսզի Աստված բացահայտի մեր մեղքերը մեզ համար, կակղեցնի մեր չար սիրտը և հալեցնի անզգամության սառույցը Իր շնորհով:

Իսկ ինչպե՞ս իմանալ՝ ես Հուդա՞ եմ, թե՞ ոչ: Ոմանց համար ուղղակի բավական է հիշել, թե ինչ խորհուրդ հարցնելու համար է վերջերս դիմել հոգևորականի: Եթե ձեզ հետաքրքրում է, թե ինչպես ճիշտ հուղարկավորել, յոթն ու քառասունքը նշել, մկրտել, օրհնել և այլն, և չեք հիշում, թե երբ եք դիմել քահանայի, որպեսզի նա հուշի, թե ինչպես բժշկել այս կամ այն մեղքը, ինչպես ավելի լավ աղոթել ու պահք պահել, ինչպես հրաժարվել չարությունից, ապա դուք ճիշտ ուղղությամբ չեք ընթանում: Եթե դուք տարիներով ոչ մի փոփոխություն չեք զգում ձեր հոգևոր կյանքում, ապա դուք խիստ անկման եզրին եք: Եթե ձեր մեղքերը խոստովանում եք մեքենայաբար, առանց սրտի մասնակցության, եթե խոստովանությունը ձեզ համար դարձել է սովորական երևույթ, և խիղճը ֆիքսում է միայն կոպիտ մեղքերը, նշանակում է՝ դուք հոգևոր առումով անկում եք ապրում:

Եղբայրնե՛ր, չլինենք անմիտ, ինչպես հրեաները, որ նշան էին փնտրում: Թող Տերը մեզ միայն մեկ նշան տա՝ մեր մեղքերի թողության և հոգու բժշկության նշանը: Ձգտենք քննել մեզ ոչ թե ռոմանտիկ աչքերով, որոնցում մեր բոլոր մեղքերը տեղավորվում են երեք բառի մեջ. «մտքով, խոսքով, գործով»: Թող որ խոստովանությունը հոգևոր վիրաբուժություն լինի մեզ համար, մեղքերի ու կրքերի հատում, մտքի ու կենսակերպի փոփոխություն: Իսկ այդ ամենն անելու համար թող Աստված Իր հանդեպ առատորեն սեր շնորհի մեզ, որպեսզի այդ սիրո պտուղը դառնա սուրբ կյանքը Հիսուս Քրիստոսով՝ մեր Տիրոջով. ամեն:

Սերգի քհն․ Բեգիյան

Ռուսերենից թարգմանեց Էմիլիա Ապիցարյանը