Խաչ

Խաչը քրիստոնեական կրոնի խորհրդանիշն է և պաշտամունքի առարկա: Այն ունի ուղիղ անկյունով միմյանց ագուցված՝ երկու տարբեր չափի ձողերի տեսք: Նախաքրիստոնեական շրջանում մահապարտների համար նախատեսված այս գործիքը սրբագործվեց Քրիստոսի արյամբ: Հիսուս Քրիստոս խաչվեց մարդկության փրկության համար և Իր մաքրամաքուր արյունը թափեց այդ անարգ գործիքի վրա, որով և այն քրիստոնյաների համար դարձավ բարեպաշտական առարկա: Ինչպես ասում է Պողոս առաքյալը, Քրիստոս աշխարհի մեղքն Իր վրա վերցնելով, «անեծք դարձավ մեզ համար», վճարեց ողջ մարդկության մեղքերի փոխարեն և ապա հարություն առնելով՝ մեզ հարություն տվեց մեղքի մահից: Եվ ամեն ոք, ով հավատում է, որ Հիսուս Քրիստոս Աստծո Միածին Որդին է, և մկրտվում է Նրա անվամբ, ազատագրվում է մեղքից ու պատժից: Այս պատճառով Քրիստոսի մահվան գործիքը՝ խաչափայտը, որի վրա Նա իրագործեց մեր փրկությունը, և առհասարակ խաչի նշանը, եկեղեցին պաշտում է ու երկրպագում:

Խաչը նյութական ձևն է կամ պատկերը կենարար սուրբ խաչափայտի: Հայկական խաչը պարզ քառաձև է, չորս թևերը հավասար են, որոնք միացման անկյուններում ունեն ճառագայթներ:

Որպես փրկության խորհրդանիշ՝ խաչն առկա է ամենուր, որտեղ իրագործվում է քրիստոնեական աստվածապաշտությունը՝ պատկերվելով եկեղեցու պատերին, եկեղեցական սպասքի և բոլոր ծիսական զգեստների վրա: Նրանով են տյառնագրում և օրհնում եկեղեցու բոլոր խորհուրդները և արարողությունները: Այն մեզ հիշեցնում է Փրկչի տնօրինությունը մարդկային ազգի փրկության համար: Խաչը դնում են եկեղեցիների գմբեթների և զանգակատների վրա:

Գոյություն ունեն զանազան կիրառության տարբեր խաչեր. ձեռքի կամ ձեռաց խաչ, որով հոգևորականները օրհնություն են տալիս և օգտագործում ծիսակատարությունների ժամանակ ու հանդիսավոր առիթներով: Սուրբ Սեղանի խաչեր, որոնք դրվում են սրբազան խորանների՝ Սուրբ Սեղանի կենտրոնում՝ ի հիշատակ Քրիստոսի խաչելության: Կաթողիկոսը որպես գնահատանք քահանաներին, վարդապետներին հատուկ կոնդակով պարգևատրում է լանջախաչով, որը եկեղեցականներին շնորհվող պատվո նշան է: Այն հոգևորականները կրում են կրծքին շղթայից կախված, որ խորհրդանշում է եկեղեցու սպասավորի սրտում հաստատված հավատն ու սերը Աստծո հանդեպ: Քահանայականը մի փոքր զարդարված, նախշերով, արծաթ-ոսկեջրած խաչ է: Վարդապետականը զարդարված է ոչ միայն նախշերով, այն նաև ակերով, կենտրոնում Հիսուս Քրիստոսի պատկերն է: Վարդապետականին հաճախ անվանում ենք «ականակուռ»: Վարդապետական լանջախաչ տրվում է նաև արժանավորագույն քահանաներին: Օգտագործվում է հանդիսավոր և պաշտոնական առիթներով և՛ եկեղեցում, և՛ եկեղեցուց դուրս:

Լանջախաչերի օգտագործումը Հայ եկեղեցի է մտել XIX դ-ից:

Կան նաև եկեղեցական թափորների առջևից տարվող բավական խոշոր խաչեր, որոնք կոչվում են խաչվառ և եկեղեցու գմբեթը պսակող հսկայական ծաղկած խաչը:

Մինչ օգտագործելը խաչը պետք է օրհնվի և օծվի Սուրբ Մյուռոնով: Օծվում է հինգ տեղից՝ կենտրոնը և չորս թևերը: Խաչերը պատրաստված են լինում տարբեր մետաղներից՝ արծաթ, պղինձ և այլն:

Խաչը խորհրդանշում է մեր փրկությունը. նրա վերին կողմը ցույց է տալիս Երկնքի Արքայությունը, որը Քրիստոս բացեց մեզ համար, ստորին կողմը՝ դժոխքի ավերումը, որով Աստվածորդին փրկեց մեռածների հոգիները, աջ կողմը՝ շնորհների բաշխումը, որով Սուրբ Հոգին կենդանացնում և լուսավորում է մեզ, իսկ ձախը՝ մեղքերի թողությունը, որ ստանում ենք ապաշխարությամբ:

29.11.14
Օրհնությամբ ՝ ԱՀԹ Առաջնորդական Փոխանորդ Տ․ Նավասարդ Արքեպիսկոպոս Կճոյանի
Կայքի պատասխանատու՝ Տեր Գրիգոր քահանա Գրիգորյան
Կայքի հովանավոր՝ Անդրանիկ Բաբոյան
Web page developer A. Grigoryan
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են Զորավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի 2014թ․