Գրքեր

«Ողբ առ Քրիստոս» տեսարանի պատկերային արտահայտությունը

Քրիստոնեական արվեստում պատկերագրական ուրույն ձև են ներկայացնում Քրիստոսին խաչից իջեցնելը պատկերող նկարները, ուր Տիրամայրը ողբում է իր Որդու մահը: Աստվածամայրը ներկայացվում է հատուկ հուզականությամբ: Նա շրջապատված է սգացող ու ողբացող կանանցով: Տիրամոր ողբը ներկայացնող նկարներում գլխավոր գործող անձինք տղամարդիկ են՝ Հովսեփն ու Նիկոդեմոսը, նրանք են Խաչյալին իջեցնում խաչից: Այստեղ է նաև Տիրոջ սիրելի աշակերտը՝ Հովհաննեսը: Միջնադարյան վարպետների նկարներում Տիրամայրը պատկերվում է կամ Հիսուսի ձեռքը համբուրելիս, կամ Փրկչի վրա հակված: «Ողբ առ Քրիստոս» պատկերաշարում Մարիամ Մագդաղենացին պատկերվում է Հիսուսի ոտքերը գրկած, կամ համբուրելիս, որն ունի իր խորհրդաբանական իմաստը. նա զղջման մարմնավորումն է և խաչից իջեցված Քրիստոսի առջև խորհրդանշում է մեղքից հրաժարվելն ու դարձն առ Աստված:

Զաքարիա Աղթամարցու 1377 թ-ին նկարազարդված և այժմ Երևանի Մատենադարանում պահվող ձեռագիր Ավետարանում «Ողբ»-ը հետևյալ կերպ է պատկերված. Խաչից իջեցված Փրկչի վրա խոնարհվել են Հովհաննես ավետարանիչը, Հովսեփ Արիմաթացին և Տիրամայրը: Ներքևում պատկերված է Արիմաթացու Քրիստոսի մարմինը վերցնելու համար Պիղատոսին դիմելու դրվագը:

Ինքնատիպ է Վարպետ Մոմիկի «Ողբ առ Քրիստոս» կոմպոզիցիան, նկարիչն այն կառուցել է յուրօրինակ ձևով: Մանրանկարում հանգուցյալին ողբալու տեսարան է, ուր վշտացող մարդկանց մի ոչ մեծ խումբ խոնարհվել է Քրիստոսի մարմնի վրա: Կոմպոզիցիայի կենտրոնում Որդուն հրաժեշտ տվող Տիրամայրն է, որ նստել է Նրա սնարին: Նա թեքվել է, հայացքը հառել Որդու անկենդան ու խաղաղ դեմքին: Նկարը ինքնուրույն ֆիգուրների չի տարրալուծվում, նրանք, ընդհակառակը, կապված են միասնական դրամատիկական հանգույցով: Այստեղ բացակայում է կոմպոզիցիայի հավասարակշռությունը, բայց այն ռիթմիկ է և անընդհատ հակվում է իմաստային կենտրոնի կողմը: Այստեղ եզրափակիչ կետը գերեզմանն է և Քրիստոսի մարմինը: Երկրորդ պլանում Տիրամայրն է, Նիկոդեմոսը, Հովսեփ Արիմաթացին և Մարիամ Մագդաղենացին: Երկու խումբն էլ տեղադրված են պատի ֆոնին, որի վրա սավառնում են երկու հրեշտակ: Այս մանրանկարը աչքի է ընկնում պարզորոշ արտահայտված հորիզոնական կառուցվածքով: Բնորոշ ու գերակշռող գույնը մուգ կանաչն է:

Իտալական վերածնության նշանավոր վարպետ Ջոտտոյի 1304 թ-ին Պատուայում կատարած որմնանկարում Տիրամայրն ասես իրեն ողբակցելու է հրավիրում երկնքին ու երկրին, երկնային լուսատուներին և հրեշտակներին, ովքեր ինչպես նրանց կեցվածքից ու ձեռքերի դիրքերից է երևում, ավանդական օրհներգության փոխարեն վշտակցում են Տիրամորը: Ջոտտոյի այս որմնանկարում կանանցից յուրաքանչյուրը իր վիշտը յուրովի է արտահայտում, իսկ Հովսեփն ու Նիկոդեմոսը կանգնած են լուռ ու հոգնաբեկ:

«Ողբ»-ի պատկերագրական առանձին տեսակ են կազմում այն պատկերները, որոնցում Քրիստոս Տիրամոր գրկում է ու դեռևս գետնին կամ սեղանին չի դրվել: Քրիստոսի մարմնին որպես պատվանդան է ծառայում Տիրամայրը: Նրանց առջև խոնարհված է Հովհաննես ավետարանիչը, իսկ Հովսեփն ու Նիկոդեմոսը պահել են Փրկչի ոտքերը: Տիրամայրն իր բացված ծնկների մեջ է առել պատանված Որդուն, որպեսզի այն չդրվի հողին: Հնագույն ըմբռմամբ հանգուցյալին գետնին կամ սեղանին դնելը խորհրդանշում էր նրան հողին հանձնելու մտքի հետ համակերպվելը: Ուստի պատկերագրական այս տեսարանը ներկայացնում է չհամակերպվող ողբը:

Եվրոպական արվեստում առանձնանում է իտալական բարձր վերածնության շրջանի գլխավոր ներկայացուցիչներից Տիցիանի վրձնած կտավը (1576թ), ուր Տիրամոր ողբը հետևյալ կերպ է ներկայացվում. տեսարանը թաղված է խոր և մթին գիշերվա մեջ՝ ստեղծելով ողբերգական մի հանդիսավորություն, ուր ջահերի լույսն իսկ գերեզմանային անկենդան մի սառնությամբ է փայլում՝ ակնարկելով մոտալուտ գերեզման դրվելը: Տիրամոր վշտահար հայացքն ուղղված է իր գրկում հանգչող Որդուն, իսկ Մարիամ Մագդաղենացունը՝ աշխարհին, որի անկենդան սառնությունը նա փորձում է ցրել որպես բողոքի նշան վեր պարզած ձեռքով: Մագդաղենացու ուսն ի վար տարածվում են նրա երկար մազերը, դրանք փայլում են ոսկյա թելերի պայծառությամբ, քանի որ նարդյան յուղով օծեցին և սրբեցին Տիրոջ ոտքերը Փրկչի երկրային կյանքի մայրամուտին:

 

Կազմեց Գայանե Սուգիկյանը

21.07.19
ԲաԺանորդագրվել
Ընթերցել նաև
Օրհնությամբ ՝ ԱՀԹ Առաջնորդական Փոխանորդ Տ․ Նավասարդ Արքեպիսկոպոս Կճոյանի
Կայքի պատասխանատու՝ Տեր Գրիգոր քահանա Գրիգորյան
Կայքի հովանավոր՝ Անդրանիկ Բաբոյան
Web page developer A. Grigoryan
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են Զորավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի 2014թ․