Պատարագների պատվիրման առանձնահատկությունները՝ ըստ վիմագիր և մատենագիր սկզբնաղբյուրների

«Եկեղեցին մենք ենք» ծրագրի շրջանակներում՝ մարտի 15-ին Զորավոր Ս. Աստվածածին եկեղեցու «Զորավոր» երիտասարդաց միությունը մասնակցեց «Պատարագների պատվիրման առանձնահատկությունները՝ ըստ վիմագիր և մատենագիր սկզբնաղբյուրների» թեմայի շուրջ բանախոսությանը: Երիտասարդաց միության պատասխանատու Տեր Վահան քահանա Առաքելյանի գլխավորությամբ՝ բանախոսությունը սկսվեց «Տերունական աղոթք»-ով: Բանախոսը՝ ՀՀ ԳԱԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի գիտաշխատող Հայկ Հակոբյանը, նախ համառոտ անդրադարձավ Սուրբ Պատարագի փրկարար խորհրդին: «Եկեղեցական արձանագրությունները վկայում են, որ 9-19-րդ դարերում տարածված է եղել Սուրբ Պատարագ պատվիրելու սովորույթը, ինչի համար պատվիրատուները վճարել են: Ըստ եկեղեցական կանոնի՝ ծեսերի համար վճար չկա, և հավատացյալն ինքն է ի սրտե նվիրատվություն կատարում: Այսօր Պատարագ պատվիրելու երևույթը կարծես թե վերազարթոնք է ապրում, բայց այն ավելի շուտ վերաբերում է հոգեհանգստյան արարողությանը»,- նշեց բանախոսը:

Ըստ բանախոսության՝ Պատարագ պատվիրելու մի քանի շարժառիթներ են եղել. հայ ժողովուրդն առ այսօր սիրում է արձանագրություններ թողնել, ինչի հիմքում հավերժանալու ենթագիտակցական մղումն է, իսկ արձանագրությունները եղել են նվիրատվական, շինարարական և հիշատակագրային: Շինարարական արձանագրություններում արտացոլվում է այն իրականությունը, որ շինարարական աշխատանքները սովորաբար կատարել են ժառանգ չունեցող անձինք: Օրինակ՝ Զաքարյան տոհմից Քուփխիդուխտ իշխանուհին մի մատուռ է կառուցել և արձանագրություն թողել՝ քանի որ ես չունեմ երեխա, թող այս մատուռը լինի ինձ համար զավակ: Եվ խնդրել է իր հոգու փրկության համար մատուցել տարեկան որոշ թվով Պատարագներ:

Հայկը ներկայացրեց նաև, որ հայտնի ճարտարապետ Թորոս Թորամանյանն իր գիտական աշխատություններում նշում է, որ 12-13-րդ դարերում Հայ եկեղեցում Պատարագների պատվերը այնպիսի մեծ ծավալներ է ստացել, որ սկսել են խորաններ կառուցել ավանդատներում, գավիթներում, դամբարաններում: Եվ միևնույն վանքում Սուրբ Պատարագը, ըստ պատվիրատուների թվի, մի քանի պատարագիչների կողմից մատուցվել է միաժամանակ մի քանի խորանների վրա: Ըստ «Կանոնագիրք հայոց»-ի՝ արգելված է եղել գավիթներում խորան կառուցել: Կա նաև մեկ ուրիշ կանոն, որտեղ ասվում է, որ Սուրբ Սեղանի վրա օրվա մեջ մեկից ավել Պատարագ մատուցելն արգելվում է: Պատարագների պատվիրման համար տրվել են դրամ, այգիներ, ջրաղացներ, կենդանիներ, և բոլոր նվիրատվությունները կրել են կամավոր բնույթ, իսկ արձանագրվել են հիմնականում խոշոր նվիրատվությունները: Այդ մասին վկայում են պատմական եկեղեցիների պատերի ներսի և դրսի կողմերում պատկերված մեկ մեծ և փոքր նվիրատվական խաչերը, որոնք խորհրդանշել են Երկնային Արքայությանն արժանանալու համար մատուցված մեծ ու փոքր նվիրատվությունները:

Բանախոսը նշեց, որ հազարավոր արձանագրություններ կան, որոնց համաձայն մարդիկ իրենց հոգու փրկության համար Սուրբ Պատարագ են պատվիրել իրենց կենդանության ժամանակ, իսկ մի շարք արձանագրություններում կարդում ենք, որ նվիրատուն խնդրել է իր համար Սուրբ Պատարագ մատուցել մինչև Քրիստոսի երկրորդ գալուստը:

Բանախոսության ավարտին Տեր Վահանը շնորհակալություն հայտնեց Հայկ Հակոբյանին՝ ճանաչողական բանախոսության համար. «Մեր պատմության էջերը վկայում են, թե մեր պապերը որքանով են կարևորել հոգևոր կյանքը, ինչ դերակատարում է ունեցել նրանց կյանքում Սուրբ Պատարագի խորհուրդը և թե ինչպիսի զոհողության գնով, հավատով և վստահությամբ են Սուրբ Պատարագ պատվիրել: Բանախոսությունը ևս մեկ առիթ է առավել իմաստավորելու Սուրբ Պատարագի խորհուրդը մեր կյանքում՝ խնդրելով Տիրոջից մեղքերի թողություն և ննջեցյալների համար հոգիների հանգստություն»:

Կարինե Սուգիկյան