Գրքեր

Սաղմոս ԺԸ

Ի կատարած սաղմոս Դավթի

Պողոս առաքյալից օրենքի երեք ձև ենք ուսանում. բնական, գրավոր և ավետարանական: Բնականն այն է, որ աներևույթ Աստծուն տեսնում ենք երևելի արարածների միջոցով: Գրավորն այն է, որ հանցանքների պատճառով գրավոր օրենքներ տրվեցին մեզ: Իսկ ավետարանականը, որ Հոգու օրենքներն ազատեցին մեզ մեղքի և մահվան օրենքներից: Երեք բան է բովանդակում այս սաղմոսը. նախ՝ արարածների միջոցով է քարոզում Արարչի մասին, ապա օրենքով է ցույց տալիս, այնուհետև կատարում է Ավետարանի խորհուրդն ու շնորհը: Դավիթը մարգարեանում է նաև առաքյալների քարոզչության մասին, ինչպես որ վկայում է ամեն ինչի գիտակ Պողոսը (տե՛ս Հռոմ. 4:6-7):

1. Երկինք պատմեն զփառս Աստուծոյ, և զարարածս ձեռաց նորա պատմէ հաստատութիւն:

Երկինքը պատմում է Աստծո փոռքը, և երկնքի հաստատությունը հայտնում է նրա ձեռքի գործերը:

Երկինք ասելով երկու կերպ ենք հասկանում՝ առաջին և վերին հաստատություն: Երկնքի մասին պատմվում է հրեշտակների բերանով, իսկ հաստատությունը տեսանելի է: Ինչպես որ կառուցված տան, սարքված նավի և նկարված նկարի միջոցով հայտնի են դառնում դրանց արհեստավորները, այդպես էլ հաստատությունն արեգակի, լուսնի և աստղերի շարքը, նրանց դասավորությունն ու հորինվածքը, ելքն ու մուտքը ցույց տալով մարդկանց՝ ուսուցանում է նրանց Աստծո արվեստի գործերը: Հաստատությունից բացի երեք երկինք կա, ինչպես որ Մովսեսն է ասում. առաջին, երկրորդ և երրորդ երկինքներ և Առաքյալն էլ ասաց, թե ինքը հափշտակվեց մինչև երրորդ երկինք: Երկու երկինքները հրեղեն դասերի համար են, իսկ մյուսը՝ Սուրբ Երրորդության, որոնց փառքի պատմիչները երկու երկնայիններն են: Այն, որ ասում են, թե երկինքը քո գոտին է: Եվ Առաքյալն էլ ասելով, թե՝ «Բարձրացավ երկինքներից ավելի վեր» (Եփես.4:10), կարծիք է տալիս այն մասին, որ բազում երկինքներ գոյության ունեն: Պատմում են Աստծո փառքը. պատշաճ է երեք դաս ասել՝ երեք այլ երկինք, որ ասում են, թե ավելի մոտ է Աստծո փառքին, որ այնտեղ հերթով սերովբեները Սուրբ, Սուրբ, Սուրբ են երգում, իսկ քերովբեներն օրհնաբանում են Տիրոջ փառքը: Իսկ հաստատությունը չի պատմում Աստծո փառքը, որովհետև արարած է և նրա ձեռքի գործը, ինչպես որ ասում է. «Աստված ստեղծեց հաստատությունը…և ստեղծեց երկու մեծ լուսատուները… ինչպես նաև աստղերը» (Ծննդ. 1:7, 16): Եվ թերևս այնտեղ էր գտնվում սատանան իր իշխանությամբ և պետությամբ հանդերձ, և քանի որ չպատմեցին Աստծո փառքը, ցած ընկան: Եվ հաստատ է այն, որ դրանց տեղը դժոխք է կոչվում: Եվ այս ամենն են, որ պատմում են, թե Հոր ձեռքի գործը նաև Հիսուսինն է, ինչպես որ Պետրոսին ասաց. «Դո՛ւ վեմ ես» (Մատթ. 16:18):

2. Օր աւուր բղխէ զբան. և գիշեր գիշերի ցուցանէ զգիտութիւն:

3. Ո՛չ են բանք՝ և ոչ են խօսք, որոց ոչ լսին ձայնք նոցա:

Օրը օրվան միտք է հաղորդում, և գիշերը գիշերվան գիտություն է ցույց տալիս:

Չկան բառեր, ո՛չ էլ խոսքեր, դրանց հնչյունները լսելի չեն:

Պատմում է առանց բառեր և խոսքեր հնչեցնելու, ինչպես որ Սիմաքոսն է ասում, այլ՝ խորհրդապես, մեզ հասկանալի կերպով, եղանակների և ժամանակների փոփոխմամբ, անլուծանելի սահմանները չափելով, աղբյուրի պես բխում է Աստծո խոսքը՝ ամենայնի սահմանադիրը: Եվ նրան գիշերները ցույց է տալիս իր Տիրոջը, ով ցերեկային աշխատանքից հետո հանգստացնում է իր ստեղծած մարդուն քնով՝ առանց լեզվի աղաղակելով խոսուն մարդկային ցեղի համար:

4. Ընդ ամենայն երկիր ել բարբառ նոցա, մինչև ի ծագս աշխարհի են խօսք նոցա:

Ողջ երկիրն է բռնել ձայնը նրանց, և մինչև աշխարհի ծայրն են հասել խոսքերը նրանց:

Թե՛ ցերեկվա և թե՛ գիշերվա լուսատուները բանականության խորհրդանիշ են:

5. Յարեւու եհար զխորան իւր. և ինքն որպէս փեսայ՝ զի ելանէ յառագաստէ իւրմէ. և ցնծայ նա որպէս սկայ յընթանալ զճանապարհս իւր:

Արևի մեջ նա վրանն իր խփեց, իսկ ինքն ասես փեսա լինի, որ ելնում է իր առագաստից. ցնծում է նա որպես հսկա՝ ընթանալով իր ճանապարհով:

Երեք թարգմանիչներն հայտնապես ասում են, թե՝ արևին իր խորանի մեջ դրեց, այսինքն՝ արեգակին դրեց իր հաստատության խորանի մեջ: Եվ ինքը՝ Արեգակը, որպես փեսա, պայծառացած դուրս է ելնում երկնքի ներսից՝ ցնծություն պարգևելով տեսնողներին, և հսկայի պես քաջաբար, անարգել և անխափան ընթանում է երկնակամարով մեկ՝ միևնույն օրում ետ վերադառնալով:

Իսկ Պողոսի մեկնաբանությամբ այսպես է հասկացվում. օրը օրվան միտք է հաղորդում: Առաքյալները կոչվելով լույս, լուսո որդիներ, Սուրբ Հոգու բխմամբ քարոզեցին, իսկ գիշերը սուտ առաքյալներն են, որոնք խավարային գիտություն են տարածում գիշերային մեղքերի մեջ խավարածների համար: Եվ դարձյալ տղաներինը Քրիստոսով պարզ ու լուսավոր խոսքն է, իսկ իմաստուններինը՝ խրթին և առակների հանճարությամբ ասված: Քանզի առաքյալներն իրենց խոսքով, ըստ Երգի, Հիսուսի վարսերից թափված գիշերային մանր անձրևի պես էին: Չկան բառեր. նրանց խոսքերը Պյութագորասի պես չէին և ոչ էլ Պլատոնի, և նրանց ձայնը լսելի չէր այնպես, ինչպես Արիստոտելինն էր՝ ճոռոմ և անհոգի, այլ պարզ էր և հստակ՝ աղով համեմվածի պես և Սուրբ Հոգու շնորհներով լեցուն: Այդ պատճառով էլ ողջ երկիրն էր բռնել ձայնը նրանց, ինչպես, երբ Իսրայելը դուրս եկավ Եգիպտոսից և մեր բնությունը ազատագրվեց դժոխքից ու կուռքերից և այդ ամենը բոլորին հայտնի եղավ: Եվ Պետրոսն ու Հակոբոսը՝ արևմուտքում, Թադեոսը, Բարդուղիմեոսը, Հակոբոսի որդի Հուդան և Եղիշեն յոթանասուն առաքյալներից՝ արևելքում և հյուսիսում, Մարկոսն ու Թովմասը՝ հարավում, Անդրեասն ու Հովհաննեսը՝ Միջերկրականում, Պողոսը՝ Երուսաղեմից սկսած մինչև լիուրիկացիների կողմերը և երկրի ամբողջ ծագերն ու ծայրամասերը հասավ, և տակավին տարածվում է, ըստ Տիրոջ այն խոսքի, թե. «Այս Ավետարանը պիտի քարոզվի ամբողջ աշխարհում» (Մատթ. 24:14): Արևի մեջ խփեց իր վրանը. Քրիստոսն իմանալի Արեգակն է, մարմինը խորանն է, իսկ արևը՝ հոգին, որ նախ արևը ծագեց կույսի մեջ և ինքն էլ որպես փեսա իր հարս եկեղեցու համար՝ խփեց իր մարմնի վրանը և դուրս եկավ կուսական որովայնից, որը մեզ համար արևելք եղավ, այնուհետև ցնծությամբ դուրս ելավ գերեզմանից և դժոխքից և իբրև մի հսկա՝ դժոխքն ավերելով ազատագրեց հոգիներին, ավարտին հասցրեց իր տնօրինական ընթացքը՝ համբարձվելով երկինք, ըստ այնմ, թե. «Արեգակը ծագում, արեգակը մայր է մտնում և վերադառնում է իր տեղը, որտեղից ծագել է» (Ժող. 1:5):

6. Ի ծագաց երկնից են ելք նորա. և հանգիստ նորա մինչև ի ծագս նորուն. և ոչ ո՛ք իցէ, որ թագիցէ ի տապոյ նորա:

Երկնքի ծայրերից է նրա ծագումը, իսկ դադարը՝ մինչև ծայրերը նրա, ու չկա մեկը, որ թաքնվի նրա տապից:

Մեծ խարույկը թեև հեռվից լույս է արձակում, սակայն հեռվում գտնվողները ջերմությանը չեն կարող հաղորդակից լինել, իսկ արեգակը թե՛ լուսավորում է և թե՛ ջերմություն է տալիս: Դարձյալ արեգակը երևում է արևելքից և մայր է մտնում արևմուտքում: Իմանալի Արեգակն էլ Հորից ծագում է կույսի մեջ և նրանից էլ նորից գնում Հոր մոտ, որտեղ հանգստանում է ծանրաբեռնված և աշխատած հոգին: Եվ չկա մեկը, որ թաքնվի նրա տապից. ոմանք այս խոսքերը երկրորդ գալստյանն են վերագրում, երբ վերին խորանը և հաստատությունը բացելով, կուղարկի իր խաչը արևի ճառագայթի պես: Եվ ինքը որպես փեսա գալու է պսակելու հարսին՝ մեծ զորությամբ և բազում փառքով: Եվ չկա մեկը,որ թաքնվի. երբ արձակի լույսի տապը և նրա առջև բորբոքվի հուրը, այնտեղ գտնվող արժանիներից էլ ոչ ոք չի կարող փրկվել նրա [շնորհների] տապից: Երկնքի ծայրերից է. ելավ արևելքից որպես փայլակ և եկավ երկիր, որպեսզի հանգիստ պարգևի արդարներին՝ մինչև երկինք տանելով իր սրբերին: Այստեղ ավարտվում է բնական օրենքը, ինչպես որ առաքյալները սովորեցրին հեթանոսներին, թե այն, ինչ դուք պաշտում եք արարածներ են և ճշմարիտ Աստծո փառքի պատմիչներ: Այնուհետև գրավոր օրենքի մասին է հայտնում՝ ասելով.

7. Օրէնք Տեառն անբիծ են՝ և դարձուցանեն զհոգիս. վկայութիւն Տեառն հաւատարիմ է և իմաստուն առնէ զտղայս:

Տիրոջ օրենքն անբիծ է և վերափոխում է հոգիները. Տիրոջ վկայությունն ստույգ է և իմաստուն է դարձնում տհասներին:

Տիրոջ օրենքներն անարատ են և ոչ պարսավելի, ըստ Մանեի և ըստ Մարկիոնի: Վերափոխում են. սնոտիապաշտությունից, մարմնական հեշտություններից և զոհաբերություններ անելուց հրաժարեցնելով դեպի քեզ են բերում: Որովհետև օրենքները սահմաններ են, և սահմանում են այն, թե ինչ պետք է անել և ինչ՝ չանել: Դրանք նաև վկայություն են կոչվում, որովհետև վկա են ճշմարտության և իմաստուն են դարձնում անմեղներին: Կամ, որ գրավոր օրենքները մանուկներին հայտնեց՝ ուրախություն պարգևելով նրանց խնամողներին՝ առանց խղճմտանքի, ինչպես որ ասում է.

8. Արդարութիւն Տեառն ուղիղ է, և ուրախ առնէ զսիրտս. պատուիրանք Տեառն լոյս են, և լոյս տան աչաց. երկիւղ Տեառն սուրբ է, և մնայ յաւիտեան:

Տիրոջ արդարությունն ուղիղ է և զվարճացնում է սրտերը. Տիրոջ պատվիրանները լույս են ու լույս են տալիս աչքերին: Տիրոջ երկյուղը սուրբ է և սուրբ է մնում հավիտյան:

Արդարություն է ասում, որովհետև ըստ այդ չափի են արդարանում: Եվ ուղիղ են, որովհետև ուղիղ են հանում սիրողներին: Զվարճացնում են սուրբ սրտով օրենքի կատարողներին: Տիրոջ պատվիրանները լույս են, որովհետև լույս է Տերը և լույս է տալիս աչքերին: Տիրոջ երկյուղը սուրբ է. այլ է այն երկյուղալի սերը, որ տանջանքների պատճառով է առաջանում, երբ վախենում ես մարմինդ սպանողներից և այլ է Տիրոջ երկյուղը, որ իրենից սեր է բխեցնում, անձը պահելով սուրբ և անբիծ՝ վախենալով, թե հանկարծ չընկնի Աստծո սիրուց և դրանում հարատևի մինչև հավիտենական կյանք:

9. Դատաստան Տեառն ճշմարիտ է, և արդար է ի նոյն:

Տիրոջ դատաստանները ճշմարիտ են և ինքնին՝ արդար:

Այստեղ ըստ Տիրոջ Ավետարանի է ասում, թե. «Դատաստանի համար եկա» (Հովհ. 9:39), և եթե նույնիսկ դատեմ էլ, ապա իմ դատաստանը ճշմարիտ է: Եվ ինքնին՝ արդար, քանզի արդար է Տերը և արդարություն է սիրում:

10. Ցանկալի է նա քան զոսկի՝ և քան զականս պատուականս բազումս, քաղցր է նա քան զմեղու խորիսխ:

Ոսկուց ու շատ թանկագին քարերից ցանկալի են դրանք, նույնպես և քաղցր՝ մեղրից ու խորիսխից ավելի:

Ավետարանից է ասում, որ պատվիրվեց, թե. «Մի՛ ունեցեք ո՛չ ոսկի, ո՛չ արծաթ և ո՛չ էլ պղինձ» (Մատթ. 10:9) և ո՛չ էլ թանկարժեք քարեր: Եվ քաղցր է մեղրից ու խորիսխից ավելի: Մի՛ ունեցեք արծաթ, քանզի ի վերուստ եկողն ամեն ինչից վեր է և լսողներն էլ Աստծո որդիներ են համարվում: Եվ թանկագին քարերից ցանկալի են. այսինքն՝ Մովսեսի օրենքից և մարգարեներից, որովհետև դրանք ծառաներին տրվեցին, թեև ոսկի էին և թանկարժեք քարեր, որ երկրից են և երկրավոր բարօրություն են խոստանում: Եվ օրենքի մեղրից էլ քաղցր է, որովհետև «Իմ լուծը քաղցր է» (Մատթ. 11:30)՝ մեծ հատուցման հույսով, թեև ճանապարհը նեղ է:

11. Քանզի՝ ծառայ քո պահեսցէ զայս. ի պահել՝ նմա հատուցումն բազում:

Եվ քանի որ քո ծառան պահպանում է դրանք, պահպանելու վարձը մեծ կլինի:

Ովքեր նրա արյան գինն են, պահում են Ավետարանի պատգամները: Պահպանելու վարձը մեծ կլինի, որովհետև ներկա կյանքի տառապանքները չեն համեմատվի հանդերձյալ փառքի հետ:

12. Զյանցուածս իւր ո՞վ կարէ առնուլ ի միտ, ի գաղտնեաց իմոց սուրբ արա զիս Տէր. և յօտարէն պահեա՛ զծառայս քո:

Իր հանցանքներն ո՞վ կարող է մտքում պահել. իմ գաղտնի մեղքերից մաքրի՛ր ինձ, Տե՛ր և օտարներից պահպանի՛ր քո ծառային:

Պահել հանձն առավ և վախեցավ, քանի որ տկար ենք և բազում անգամներ մեղանչում ենք եթե ոչ գործով, ապա՝ խորհուրդներով և խոսքով: Շատ է պատահում, որ սատանան գաղտնի խոցում է խավարում և չենք իմանում, որ նա է, դրանից փրկիր ինձ, ասում է, որպեսզի չպղծվեմ: Եվ օտարներից պահպանիր, որ հայտնապես գիտենք: Նաև օտար է կոչում օրենքից հրաժարվելու պատճառով:

13. Ապա թէ ոչ տիրեսցեն ինձ, յայնժամ անբիծ եղէց, և սուրբ եղէց ի մեղաց մեծաց:

Որ նրանք ինձ չտիրեն. այնժամ ես անբիծ կլինեմ ու կմաքրվեմ մեծ մեղքերից:

Քանզի «ով մեղք է գործում, մեղքին ծառա է» (Հովհ. 8:34): Այնժամ ես անբիծ կլինեմ և սուրբ կլինեմ ու կմաքրվեմ մեծ մեղքերից, որովհետև կան մեղքեր, որ մահացու են, քեզանով կարող եմ, ասում է, զգուշանալ դրանցից:

14. Եղիցին քեզ հաճոյ բանք բերանոյ իմոյ, և խորհուրդք սրտի իմոյ առաջի քո յամենայն ժամ. Տէր օգնական իմ և փրկիչ իմ:

Թող քեզ հաճելի լինեն բերանիս խոսքերը, և սրտիս խորհուրդներն հարաժամ քո առջև լինեն, Տե՛ր, օգնակա՛ն իմ և փրկի՛չ իմ:

Զոհաբերություններն, ասում է, քեզ հաճելի չեղան, ապա ընդունիր գոնե իմ հավատքի խոստովանությունն ու խորհուրդները, որովհետև սուրբ սիրտն ու խոնարհ հոգին դու չես արհամարհում (տե՛ս Սղմ. 50:19): Տե՛ր, օգնակա՛ն իմ. որովհետև քո զորությամբ միայն կարող ենք քեզ հաճելի լինել և փրկվել Հիսուսի անվամբ, ըստ այն խոսքի, թե՝ «ամեն ժամ աղոթք արե՛ք» (Ղուկ. 21:36):

 

 

Վարդան Արևելցի, Մեկնութիւն Սաղմոսացն Դաւթի, Էջմիածին, 1797 թ.

Գրաբարից թարգմանեց Գայանե Թերզյանը

01.08.17
ԲաԺանորդագրվել
Ընթերցել նաև
Օրհնությամբ ՝ ԱՀԹ Առաջնորդական Փոխանորդ Տ․ Նավասարդ Արքեպիսկոպոս Կճոյանի
Կայքի պատասխանատու՝ Տեր Գրիգոր քահանա Գրիգորյան
Կայքի հովանավոր՝ Անդրանիկ Բաբոյան
Web page developer A. Grigoryan
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են Զորավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի 2014թ․