6 Հոկտեմբեր, Կիր
Չի տալիս: Մանավանդ ձեռնամուխ է լինում եռանդուն գործելու. նա նորից Գաբաա է գնում, որպեսզի որդու՝ Հովնաթանի հետ թշնամուն դիմակայի: Սակայն զորքը ցրված լինելով` նրա մոտ ընդամենը վեց հարյուր մարդ կար, և սրանք նույնպես զենք չունեին: Քանի որ այն ժամանակ թշնամին, զորեղ լինելով, իսրայելացիներին թույլ չէր տալիս երկաթագործությամբ զբաղվել, որպեսզի զենք չունենան, մինչև անգամ հարկադրված՝ հողագործության գործիքները թշնամուն էին պատրաստել տալիս:
Այս էր պատճառը, որ Սավուղից և Հովնաթանից բացի՝ զինվորների ձեռքին սուր և նիզակ չկար, իսկ մնացյալ զորքը ստիպված էր նետերով, պարսատիկով, լախտերով և երկրագործական զանազան գործիքներով պատերազմելու, և այս վիճակը պակաս չէր վհատեցնում ժողովրդին, որը կռվից խույս էր տալիս:
Թեև Հովնաթանը տեղյակ էր ժողովրդի խիստ տկար այս վիճակին, սակայն այն ժամանակ թշնամին տարածվել էր Իսրայելում և սկսել էր շատ վայրեր քանդել և ավերել: Նա հույսն Աստծու զորությանը և օգնությանն է դնում, և խոստովանելով, որ Աստծու համար բազմությունը նշանակություն չունի, և Նա կարող է Իրեն հավատարիմներին պաշտպանել, երբ նրանք քիչ են ու սակավաթիվ, իր կապարճակիր ծառային ասում է. «Գնանք թշնամու կողմը, եթե մեզ տեսնելով` մի´ եկեք, հե´տ գնացեք ասելու լինեն, չգնանք, իսկ եթե ասեն` եկե´ք, հարձակվենք» (Ա Թագ. 14:6):
Երբ այսպիսի կատարյալ հավատով զինված` Հովնաթանը, հորից գաղտնի, գաղտագողի անցնելով կիրճերով, նեղ կիրճ է մտնում, այնտեղ գտնվող զինվորները տեսնելով ձայնում են`եկե´ք, որից խրախուսված` Հովնաթանն իսկույն բացահայտորն ասպարեզ է դուրս գալիս և նետով ու քարերով թշնամուց քսան մարդ սպանում: Սա տեսնելով, իսրայելացիների հարձակվելու վախից` թշնամու բանակում իրարանցում և աղմուկ է սկըսվում, և մանավանդ Աստված նրանց սրտերում երկյուղ և սարսափ է գցում (Ա Թագ. 14:15), բոլորովին ապշում են, և մեծ խառնաշփոթությունը գնալով սաստկանում է:
Գաբաայում գտնվող Սավուղի հսկողները, թշնամու բանակի սույն աղմկալից վիճակը տեսնելով, նրան են հասցնում, և նա հրամայում է ստուգել զորքը ` պարզելու, թե իրենցից ով է գնացողը, և երբ Հովնաթանին ու նրա կապարճակրին չեն գտնում, Սավուղը ցանկանում է Աբիա քահանայի միջոցով Աստծուն հարցնել (այն ժամանակ տապանակը ժողովրդի հետ էր):
Մինչ նա խոսում է, թշնամու բանակի աղմուկը հետզհետե սաստկանում է, ուստի երբ իր զորքով հապճեպ պատերազմի վայր է հասնում, թշնամիները, խառնաշփոթ վիճակում, սկսում են միմյանց կոտորել: Միևնույն ժամանակ շրջակայքում գտնվող փախստական և թաքնված իսրայելացիներն էլ գալով` Սավուղի մոտ տասը հազար զորք է հավաքվում:
Այն ժամանակ, երբ բոլորը միահամուռ թշնամու վրա են հարձակվում, Սավուղը, հաղթանակի տենչով համակված, առանց մտաբերելու, որ զորքն անոթի է, անեծքով կարգադրում է` այդ օրը մինչև երեկո առանց կերակուր ուտելու կռվեն, որպեսզի թշնամուց կատարյալ վրեժ լուծի:
Արդարև, այս կարգադրությունից հետո ոչ մեկը ոչ թե կերակուր, այլ նույնիսկ իրենց անցած վայրերից ծառի խոռոչներում մեղուների պատրաստած մեղրից էլ չի համարձակվում ուտել, միայն թե սաստիկ քաղցած լինելով` այդ տեղերով քրթմնջալով էին անցնում: Սակայն Հովնաթանը, որը չէր լսել հոր պատվիրանը, նիզակի ծայրով վերցնում է մեղրից, ուտելուն պես հոգնությունը փարատվելով` աչքերը բացվում են:
Այն ժամանակ զորքից մեկը Հովնաթանին հիշեցնում է Սավուղի հրամանը, և սա, հոր այդ կարգադրությունն ընդհանրապես չհավանելով, համարձակվում է ասել. «Եթե ես, մի քիչ մեղր ուտելով, աչքերս բացեցի և զորացա, նույնպես եթե զորքը այսօր իրենց կողոպուտից ուտեր, շատ թշնամի կկոտորեր»: Այն օրը զորքը, չափազանց քաղցած և հոգնած, երեկոյան չի կարողանում դիմանալ քաղցին, և դրա պատճառով էլ իրենց կողոպտած անասուններից մորթելով` առանց համբերելու, արյան հետ միասին ուտում են, որն օրենքով բացարձակապես արգելված էր: Սավուղը ժողովրդի այս մեղքի մասին իմանալուն պես մի մեծ քար է բերել տալիս և հրամայում, որ այդ քարի վրա մորթելով` սպասեն` ամբողջ արյունը հոսի, նոր ուտեն: Ապա այդ քարը սեղան է դարձնում նա, ով մինչ այդ սեղան չէր կառուցել:
Թեպետ այդ օրը իսրայելացինեը շատ թշնամիներ են կոտորում, սակայն Սավուղն այդքանով չի բավարարվում, այլ զորքին հրամայում է, որ այդ գիշեր էլ հետապնդեն նրանց և բոլորին կոտորելով` ավերեն և կողոպտեն: Այս հրամանին զորքը համաձայն էր, սակայն քահանան առաջարկում է նախ Աստծուն հարցնել, և երբ հարցնում են, Աստված չի պատասխանում:
Սավուղը ցանկանում է իմանալ, թե ում մեղքի պատճառով Աստված չի պատասխանում, և մեղավորին գտնելու համար այնքան է համառում, որ իրեն ու իր որդի Հովնաթանին էլ ժողովրդի շարքում դնելով` վիճակ է գցում` Աստծուն խնդրելով, որ եթե ինքը կամ Հովնաթանը հանցավոր են, հայտնի, իսկ եթե հանցավորը ժողովրդից է, ների: Երբ նորից վիճակ են գցում, հայտնի է դառնում, որ ժողովուրդը հանցանք չունի, այն ժամանակ Սավուղը պահանջում է, որ իր և Հովնաթանի համար էլ վիճակ գցեն` հայտարարելով, որ մեղավորը պիտի մեռնի:
Հիրավի, ժողովուրդը այս վճռին համաձայն չէր, քանի որ վտանգվում էր երկու կարևոր մարդկանց կյանք, սակայն Սավուղի համառությամբ նորից վիճակ գցելով` Հովնաթանի հանցանքը հաստատվում է, որը մահվան է դատապարտվում: Սավուղը հարցնում է որդուն, թե ինչ հանցանք է գործել, և Հովնաթանը պատասխանում է. «Մի փոքր մեղր կերա, և դրա համար ես հիմա պիտի մեռնեմ» (Ա Թագ. 14:43):
Ճշմարիտ է` Սավուղը չի ցանկանում Հովնաթանի մահը, սակայն նրա հանցանքը հաստատվելով` նորից երդումով վճռում է, որ մեռնի: Այս անգամ նաև ժողովուրդն է դեմ լինում և թույլ չի տալիս, որ Հովնաթանը մեռնի, այլ առ Աստված արված աղոթքներով և պաղատանքներով ժողովուրդն ազատում և փրկում է նրա կյանքը:
Լա´վ մտապահիր. երկուսն էլ՝ Սավուղն ու Հովնաթանը, հաղթանակի փափագով իրենց հույսն ու վստահությունը զորքի վրա են դնում, մեկն ասում է` թող զորքը հաց չուտի, որ ժամ առաջ կոտորի թշնամուն, մյուսն էլ ասում է` թող զորքն ուտի, որ կազդուրվելով թշնամուն շուտափույթ կոտորի: Այս պարագայում երկուսն էլ սխալվում են, քանի որ հաղթանակն ամբողջովին Աստծու կամքից է կախված:
Քանի որ ինչպես Սավուղի վերաբերյալ Սուրբ Գիրքն է գրում, որ սխալվել է (Ա Թագ. 14:24), այդպես էլ Հովնաթանի հանցավոր լինելը վիճակ գցելով է հայտնի դառնում: Սակայն ոչ թե մեղր ուտելու համար էր, քանի որ կերել էր` հրամանը չլսելով, և լսելուց հետո այլևս չէր կերել, այլ հոր հրամանին հակառակ խոսելով, նրան զորքի առջև բամբասելու և նրա արարքը քննադատելու համար:
Մանավանդ զորքը Սավուղի այդ կարգադրությունից դժգոհ էր, և հավանական է` Հովնաթանի խոսքերից խրախուսված` այն օրը` երեկոյան, միսն արյան հետ ուտելու համարձակություն էր ստացել:
Խրա´տ ընդունիր. Սավուղն առանց գործը լրջորեն քննելու, անեծքով հրաման արձակելով, Հովնաթանի կյանքը ծանր և մահաբեր վտանգի ենթարկելուց բացի, ամբողջովին կոտորել և կողոպտել ցանկանալով, թշնամուն էլ փախչելու հնարավորություն է տալիս: Քանի որ Աստծուց պատասխան չստանալով և չհամարձակվելով թշնամու վրա հարձակվելու և հալածելու` պարտավորվում է շրջվել և վերադառնալ իր տեղը:
Այնուհետև Սամվելը Աստծու հրամանով Սավուղին ասում է. «Գնա´, ամաղեկացիների´ն հարվածիր, նրանցից մարդ և անասուն ողջ չթողնելով` նրանց ունեցվածքն ու բնակարաններն էլ կոչնչացնես»: Քանի որ իսրայելացիների` Եգիպտոսից դուրս գալու և Երուսաղեմի երկիր գալու ժամանակ Ամաղեկի ցեղն առանց իրավունքի պատերազմելու պատճառով Աստված վճռում է նրան լիովին ջնջել (տե՛ս Երրորդ դար, ԾԷ հարցը):
Թեև այն ժամանակներից մինչև Սավուղի օրերը չորս հարյուր տարվա չափ ժամանակ էր անցել, և Աստված, այդքան ժամանակ համբերելով, նրանց չի պատժում, սակայն այդ անզգամ և ամբարիշտ ցեղը, ուղղվել չցանկանալուց բացի, օրըստօրե ավելի շատ չարիք է գործում, և նրանց մեղքի չափը լցվելու պատճառով ցանկանում է, որ նախապես տրված վճիռը Սավուղի ձեռքով կատարվի, որպեսզի իրավունքն ու արդարությունը վերջապես հաղթանակեն:
Սակայն Սավուղը նախ կինեցիներին, որոնք սահմանակից էին ամաղեկացիներին և անապատում իսրայելացիների հանդեպ գութ և մարդասիրություն էին ցուցաբերել, հայտնում է, որ հեռանան այդ սահմաններից, որպեսզի ամաղեկացիներին հարվածելու ժամանակ չվնասվեն:
Դու Աստծու արդարադատությա՛նը նայիր. քանի որ իսրայելացիներին չարիք պատճառող ազգը բնաջնջում է, իսկ բարիք և մարդասիրություն ցույց տվող ժողովուրդներն ամեն վտանգից զերծ և ազատ են մնում:
Արդ, Սավուղը, չորս հարյուր երեսուն հազար զորք գումարելով, հանկարծ հարձակվում է ամաղեկացիների երկրի վրա և թեև բոլորին` այր ու կին, մեծ և փոքր, կոտորում է, բայց նրանց Ագագ անունով թագավորին ողջ բռնելով` չի ցանկանում սպանել: Նաև կոտորում է նրանց տկար և անպիտան անասուններին, սակայն լավերին պահում է, այդպես էլ նրանց ունեցվածքի անարժեք մասը ոչնչացնում է, իսկ թանկարժեքը` պահում:
Եվ քանի որ Սավուղի սույն կենցաղը որոշակիորեն հակառակ էր Աստծու հրամանին, մանավանդ Ագագ թագավորին կենդանի թողնելու համար հանցավոր է դառնում: Բացի դրանից` հպարտանում է, կարծես իր զորությամբ էր հաղթանակը վաստակել, և Կարմեղոս լեռան մոտ գալու ժամանակ իր անվամբ կոթող է կանգնեցնում (Ա Թագ. 15:12) և ապա անմիջապես Գաղգաղա գնում:
Աստված, բարկանալով հիշյալի այսպիսի անկարգ և շեղ վարքից, Սամվելին հայտնում է, որ նրան թագավորությունից զրկելու է: Սամվելը ողջ այդ գիշերը տրտմությամբ անցկացնելուց և Աստծուն աղոթելուց հետո` վաղ առավոտյան, Գաղգաղա է գնում, որտեղ Սավուղը կողոպտված և հափշտակված անասուններից զոհ էր մատուցում: Նամանավանդ Սամվելը դեռ չխոսած` իբր թե կատարած գործն անթերի է, մի հպարտ եղանակով հայտնում է, թե Աստված ինչ իրեն հրամայել է, լիովին կատարել է:
Սամվելը, անասունների ձայները լսելով, երբ հարցնում է, թե ինչ ձայներ են, Սավուղը պատասխանում է, որ ժողովուրդն է դրանք բերել` զոհաբերելու: Սույն պատասխանով նա կամենում է իրեն արդարացնել, բայց նրա հանցանքը հայտնի լինելով` Սամվելն ասում է. «Դու փոքր ցեղից էիր, Աստված քեզ թագավոր կարգեց, ինչո՞ւ նրա հրամանները չլսեցիր և ավար վերցնելով` պարտազանց եղար»:
Այս հանդիմանությունից հետո զղջալու փոխարեն նորից է առարկում, թե Աստծու հրամանները կատարել է, և ժողովուրդն է անասունները բերել` զոհաբերելու: Սամվելը պատասխանում է. «Աստծուն հնազանդվելը զոհ մատուցելուց ավելի ընդունելի է, դու Աստծու խոսքը մերժեցիր, Աստված էլ քեզ թագավորությունից մերժեց» (Ա Թագ. 15:22):
Թեպետ սույն սպառնալիքներից Սավուղը ակամա զղջում է, բայց նորից իրեն արդարացնելու տենչանքով պատրվակ է բերում ժողովրդից վախենալը, և ապա կեղծավորությամբ ներում խնդրելով` ցանկանում է, որ Սամվելի հետ գնա` Աստծուն երկըպագություն մատուցելու:
Սամվելը չի ցանկանում նրա հետ գնալ և երբ ցանկանում է հետ դառնալ, Սավուղը նրա պատմուճանի քղանցքից է բռնում, արգելելու պահին պատմուճանը պատռվում է, այն ժամանակ Սամվելն ասում է. «Աստված այսօր, քեզնից թագավորությունդ պատռելով, քեզնից լավագույնին պիտի տա», սակայն նա, դարձյալ չզղջալով, խնդրում է, որ Սամվելն իր հետ գնա:
Բայց ոչ թե ի պատիվ և ի սեր Աստծու և իր արարքների համար անկեղծորեն զղջալու պատճառով է թախանձում Սամվելին, որ նա իր հետ երկրպագելու գնա, այլ որպեսզի ժողովրդի առջև Սամվելը փառավորի իրեն և իր պատվին պակասություն չլինի:
Դու Սավուղի թշվառ վիճակի´ն նայիր. որովհետև, մինչ Աստծու երեսից արդեն ընկած լինելով, թագավորությունը ուրիշին տրվելու վճիռն արդեն արձակվել էր, ինքը դեռևս ցանկանում է մարդկանց շրջանում հարգանք և պատիվ գտնել. ահա այսպիսին է հպարտ և անմիտ մարդու վիճակը:
Խրա´տ ընդունիր. որտեղ աստվածային հրամանների դեմ են գործում, այնտեղ պետությունը չի կարող կանգուն մնալ և անպատճառ կորստյան է մատնվում: Այո՛, Սամվելն այս անգամ էլ է Սավուղի հետ գնում, բայց ոչ թե նրա փառքի, այլ մանավանդ ամաղեկացիների Ագագ թագավորին սպանելով` Աստծու հրամանը կատարելու համար, քանի որ նրան իր մոտ բերել տալով` սպանելուց անմիջապես հետո վերադառնում է իր տեղը, Սավուղը նույնպես իր տեղն է գնում: Այնուհետև Սամվելը մինչև մահ այլևս Սավուղին չի տեսնում:
Թող օրինակ վերցնեն բոլոր նրանք, ովքեր Աստծու հրամաններին հակառակ են շարժվում և գործում, քանի որ Սավուղի այդպիսի ապօրինի կենցաղավարությամբ և համարձակությամբ ոչ միայն ինքն է զրկվում թագավորությունից, այլև այն գերդաստանը, որին պատկանում էր, և այն ցեղը, որից սերում էր, ինչպես ցույց են տալիս հետայսու կատարված դեպքերը: