Քահանաներ Ծխական խորհուրդ Տիկնանց միություն Երիտասարդաց միություն Ցերեկային կենտրոն 
Քրիստոնյա ընտանիք Հարցազրույցներ Ուխտագնացություն Սոցիալական ծառայություն
Բարկության, դատելու և հնազանդության մասին
1. Զգուշացիր որևէ մեկի վրա բարկանալուց, ների՛ր բոլորին (Անտոն Անապատական):
2. Երբ քեզ վրա է հարձակվում բարկությունը, շտապ քշիր, հեռացրու նրան քեզանից և կուրախանաս քո կյանքի բոլոր օրերում (Անտոն Անապատական):
3. Եթե մեկը անարդարացի կերպով կհանդիմանի կամ կլռեցնի քեզ, դու դրանից մի տաքացիր (Անտոն Անապատական):
4. Մի շտապիր բարկանալ և ոխ մի պահիր նրա հանդեպ, ով քեզ բարկության մեջ է գցել (Անտոն Անապատական):
5. Երբ վիրավորանք ստանաս մեկից, նրա հանդեպ մի սառիր, այլ ասա. «Ես արժանի եմ, որ բոլոր եղբայրները արհամարհեն ինձ» (Անտոն Անապատական):
6. Թե մեծերը և թե փոքրերը թող աղոթեն, որպեսզի չլինի թե ընկնեն բարկության բռնակալ լծի տակ (Անտոն Անապատական):
7. Ով մյուս երեսն է դարձնում ապտակողին, նա ուրախ է նաև անարգանքների և լուտանքների ժամանակ: Մեր Տեր Հիսուս Քրիստոս երբեք չի թողնի այդպիսինին, քանի որ Նա բարի է և օգնում է այն անձանց, որոնք համբերում են Իր անվան համար, և փնտրում են Նրան՝ տալով նրանց ուժ և ամրություն, մինչև որ նրանք հաստատվեն երանելի անկրքության հանգրվանի մեջ: Եվ այսպես, ուրախացիր, երբ կհանդիպես վշտերի և խռովությունների, քանի որ նրանց հաջորդում են քաղցր պտուղներ (Անտոն Անապատական):
8. Եթե դու որևէ մեկին նկատողություն ես անում բարկությամբ, ապա դու սեփական մոլուցքդ ես բավարարում: Այսպիսով, որպեսզի ուրիշին փրկես, ինքդ քեզ ես կործանում (Մակար Մեծ):
9. Երբեք ոչ մի բան մի պնդիր, որ քո կամքով լինի, քանզի դրանից բարկություն է ծնվում (Մակար Մեծ):
10. Եթե ուզում ես չբարկանալ քեզ վիրավորողի վրա, ապա ջանասիրաբար ամբողջ սրտով աղոթիր Աստծուն նրա համար ու որևէ բան ընծայիր և բոլորին ասա, որ նա բարի է (Եփրեմ Ասորի):
11. Չես կարողանում կրել վիրավորանքները, լռիր և կհանդարտվես (Եփրեմ Ասորի):
12. Ով իր սրտում պահում է հիշաչարություն, նա նման է իր կրծքի տակ իժ կերակրողին (Եփրեմ Ասորի):
13. Եղբայրների միակամությունը Տիրոջ բնակարանն է, իսկ թշնամությունը նրանց միջև՝ ուրախացնում է անիրավին (Եփրեմ Ասորի):
14. Բարկությունը և ատելությունը սրտում բազմապատկում են խռովքը, իսկ ողորմածությունը և հեզությունը մարում են այն (Եվագր Պոնտացի):
15. Արևը թող մայր չմտնի մեր բարկության վրա, որպեսզի գիշերը դևերի հարձակումները չզարհուրեցնեն մեզ, և մեր միտքը չդարձնեն ավելի երկչոտ՝ հաջորդ օրը պատերազմ մղելու համար: Զարհուրելի երազները սովորաբար առաջանում են բարկության տագնապալի բռնկումներից հետո, և ոչ մի այլ բան այնքան չի շեղում մեր մտքերն իր ընթացքից, ինչպես տագնապալի բարկությունը (Եվագր Պոնտացի):
16. Ուշադիր եղիր քո հանդեպ, որպեսզի բարկացած վիճակում չվռնդես որևէ եղբոր: Դրա համար ամբողջ կյանքում չես փախչի թախծի դևից, որը աղոթքի ժամանակ միշտ քո առջև կբերի այդ արարքդ՝ գարշանք պատճառելով քեզ (Եվագր Պոնտացի):
17. Բարկությունը և գրգռվածությունը հեռացնում են սերը, իսկ հիշաչարությունը ոչնչացնում է շնորհները (Եվագր Պոնտացի):
18. Սաղմոսերգությունը սանձում է բարկությունը և մեծահոգաբար քշում է վախը (Եվագր Պոնտացի):
19. Ջղայնությունը հոգու գինովություն է. խելքահան է անում ինչպես գինին: Պատկերացրու բարկացկոտին. նա ինքն իր տերը չի և իրեն իսկ չի ճանաչում, չի ճանաչում և ներկաներին, հարձակվում է բոլորի վրա, ասում է ինչ մտքին գալիս է, անսանձ է, հայհոյող, հարվածող, սպառնում է, երդվում է, գոռգոռում է և դուրս է գալիս ափերից (Բարսեղ Կեսարացի):
20. Քո մեջ ոչնչացրու երկու բան՝ քեզ ոչ մի բարձր բանի պիտանի մի համարի՛ր և մի՛ մտածիր, որ ուրիշ որևէ մարդ ավելի ցածր է քեզանից, այդ դեպքում քեզ հասցրած անարգանքը երբեք բարկության չի տանի (Բարսեղ Կեսարացի):
21. Բարկությունը վտանգավոր խորհրդատու է յուրաքանչյուրի համար, ինչ որ ձեռնարկվում է բարկության ժամանակ, երբեք չի կարող ողջամիտ լինել (Գրիգոր Աստվածաբան):
22. Բարկացկոտությունը դա ցուցանակ է, որ մարդու կամքից անկախ ինքն իրեն է ցուցադրում (Գրիգոր Աստվածաբան):
23. Մարդու հեզությունը հիշվում է Աստծու առաջ, և անբարկացկոտի հոգին դառնում է Սուրբ Հոգու տաճար (Նեղոս Սինայեցի):
24. Բարկացկոտի աչքերը պղտոր են և արյունոտ, սրանք ի հայտ են բերում սրտի վրդովմունքը, իսկ համբերատարի դեմքը հանգիստ է, աչքերն էլ բարյացկամ են և նայում են ուղիղ (Նեղոս Սինայեցի):
25. Քշիր բարկություն բորբոքող մտքերը, հեռացրու քեզանից և մի թող վրդովմունքը հորձանք տա սրտիդ մեջ: Եվ չես խռովվի աղոթքի պահին (Նեղոս Սինայեցի):
26. Բարկացկոտի մտքերը իժերի ծնունդներ են, որոնք հոշոտում են իրենց իսկ ծնած սիրտը (Նեղոս Սինայեցի):
27. Ճգնելով բարկության դեմ՝ Տիրոջ խնամակալության տակ լինես, իմաստուն կերևաս մարդկանց աչքին, աստվածպաշտությամբ կապրես (Նեղոս Սինայեցի):
28. Ով հաշտեցնում է միմյանց վրա բարկացողներին, նա հաղթում է բարկության ոգուն (Նեղոս Սինայեցի):
29. Ով խաղաղությունը պահելու համար համբերում է զայրացկոտին, իրականում հենց նա է խաղաղության որդին (Նեղոս Սինայեցի):
30. Բարկությունը հարուցում է թախիծ և անբարյացկամություն, իսկ սերը երեքին էլ վռնդում է (Նեղոս Սինայեցի):
31. Բարկությունը և ատելությունը սրտի հրդեհ է, իսկ անհիշաչար հոգին ոռոգվում է հոգևոր ցողով (Նեղոս Սինայեցի):
32. Ով հիշաչար է դևերի հանդեպ, նա մարդկանց հանդեպ հիշաչար չէ, իսկ նա, ով դևերի հետ խաղաղություն է պահպանում, նա հիշաչար է եղբայրների նկատմամբ (Նեղոս Սինայեցի):
33. Համբերիր ամենամեծ չարախոսություններին և ծանր վիրավորանքներին, մի եղիր հիշաչար, այլ օրհնաբանող (Նեղոս Սինայեցի):
34. Կրիր համբերությամբ անարգանքները և շրթունքներով փակիր բարկության դռները և կառաջադիմես (Նեղոս Սինայեցի):
35. Ընդհանրապես ոչինչ մի պատասխանիր սպառնացողին, որպեսզի լռությամբ պատնեշես բոց շնչող բերանը (Նեղոս Սինայեցի):
36. Անբնական է աղվես տեսնել հավերի մեջ, բայց ավելի անբնական է տեսնել բարկացկոտ հովվի, քանի որ աղվեսը ոչնչացնում է հավերին, իսկ սա վրդովվեցնում և կորստի է մատնում բանական հոգիներին (Հովհաննես Սանդուղք):
37. Ինչպես քամիներն են ալեկոծում ծովը, այնպես էլ բարկությունը ամենից առաջ խռովում է միտքը (Հովհաննես Սանդուղք):
38. Եթե Սուրբ Հոգին անվանվում է խաղաղության Հոգի, իսկ զայրույթը՝ սրտի վրդովմունք է, ապա ոչինչ այնքան չի խոչընդոտում Սուրբ Հոգու գալստյանը, ինչպես բարկացկոտությունը (Հովհաննես Սանդուղք):
39. Տխուր տեսարաններ եմ ես տեսել բարկացկոտ մարդկանց շրջանում, ինչն առաջ է գալիս թաքուն ինքնամեծարումից: Քանզի բարկության մեղքի մեջ ընկնելուց հետո, նրանք դարձյալ բարկանում էին, ինչ է թե՝ հաղթվել են բարկությունից: Ես զարմանում էի՝ տեսնելով, թե ինչպես են նրանք անկում անկումի ետևից գործում, և ցավում էի՝ տեսնելով, թե ինչպես են մեղքի համար իրենք իրենց պատժում մեղքով և սարսափելով դևերի ներգործությունից՝ ես քիչ էր մնում հուսահատվեի (Հովհաննես Սանդուղք):
40. Բարկացկոտ մարդը ժամանակ առ ժամանակ կամավոր տրվում է այս կրքին, դրա համար էլ արդեն սովորության ուժով, անկախ իր կամքից պարտություն է կրում սրա կողմից: Ինչպես որ ջուրը, կամաց-կամաց լցվելով կրակի վրա, ամբողջովին հանգցնում է այն, այդպես էլ արցունքները ճշմարիտ լացի, հանգցնում են դյուրաբորբոքությունը և բարկությունը: Այս պատճառով էլ, կարգավ խոսենք այս մասին (Հովհաննես Սանդուղք):
41. Անբարկությունն անարգանքներ կրելու անհագ ցանկությունն է, ինչպես որ փառամոլ մարդկանց մեջ լինում է գովաբանություն ստանալու անօրեն ցանկություն: Անբարկությունը հաղթանակ է բնությանդ դեմ, անզգայության, անարգանքների և արհամարհանքների հանդեպ, որը ձեռք է բերվում սխրանքներով և քրտինքով (Հովհաննես Սանդուղք):
42. Հեզությունը հոգու հանդարտությունն է թե՛ անպատվության, և թե պատվի արժանանալու դեպքում (Հովհաննես Սանդուղք):
43. Անբարկության սկիզբը լեզվի զսպումն է՝ խռովված սրտի ժամանակ: Միջինը՝ խորհուրդների լռությունը՝ անձիդ թեթև խռովքի ժամանակ: Իսկ վերջը՝ անշարժ լռությունը անմաքուր քամիների ժամանակ (Հովհաննես Սանդուղք):
44. Ոմանք ունենալով թուլություն դյուրաբորբոքության հանդեպ, ծուլանում են բժշկվելուց և այդ չարիքը ոչնչացնելուց: Բայց այս խղճուկները չեն խորհում ասվածի մասին. «Նրա զայրույթի ընթացքը նրան տանում է դեպի կործանում» (Սիրաք 1:28): Մեզանից թաքնված թող չմնա, բարեկամներ, և այն, որ երբեմն բարկության ժամանակ անիրավ դևերը շուտով հեռանում են մեզանից այն նպատակով, որպեսզի մենք այս մեծ կրքերի հանդեպ ծույլ գտնվենք, ինչպես որ ոմանք ասում են՝ արդարացնելով իրենց. «Ես թեև բռնկվող եմ, բայց այն շուտ է անցնում»: Այսպիսով, համարելով այն ոչ կարևոր, իրենց հիվանդությունը դարձնում են անբուժելի (Հովհաննես Սանդուղք):
45. Ով ցանկանում է Տիրոջը ներկայացնել մաքուր մարմին և մաքուր սիրտ, նա պետք է պահի անբարկություն և ժուժկալություն, որովհետև առանց այս երկու առաքինությունների, մեր բոլոր ջանքերը անօգուտ կլինեն (Հովհաննես Սանդուղք):
46. Ինչպես որ կարծր և սուրանկյուն քարը, բախվելով և հարվածներ ստանալով ուրիշ քարերից, զրկվում է իր սուր անկյուններից, անհարթություններից և անողորկությունից և դառնում է կլորավուն, այնպես էլ բռնկվող և համառ մարդը, հարաբերվելով այլ կոպիտ մարդկանց հետ, ստանում է երկուսից մեկը: Կամ համբերությամբ բժշկում է այս խոցը, կամ նահանջում է, և այս կերպ հայտնապես տեսնում է իր տկարությունը, որը և ինչպես հայելու մեջ, երևում է իր փոքրոգի փախուստով (Հովհաննես Սանդուղք):
47. Եթե ծայրագույն հեզության նշանն այն է, երբ բարկացնողի ներկայությամբ պահպանվում է սրտի հանդարտություն և սեր նրա հանդեպ, ապա, անկասկած, բարկության գագաթնակետն այն է, երբ մարդը միայնության մեջ ինքն իր հետ խոսելով և մարմնի շարժումներով, կարծես իրեն բարկացնողի հետ վիճում է բորբոքվում (Հովհաննես Սանդուղք):
48. Վավաշոտը վնասում է միայն իրեն, միգուցե նաև ևս մեկին՝ իսկ բարկացկոտը նման է գայլի, որը հաճախ խռովքի է մատնում հոտը և շատ հոգիների է տրտմեցնում (Հովհաննես Սանդուղք):
49. Եթե ուզում ես հանել շյուղը մերձավորիդ աչքից, ապա բժշկական գործիքի փոխարեն մի օգտագործիր գերան: Գերանը կոշտ խոսքերն են և կոպիտ վարմունքը, իսկ բժշկական գործիքը հեզությամբ հասկացնելն է և համբերատարությամբ հանդիմանելը և ուսուցանելը (Հովհաննես Սանդուղք):
50. Երանելի անբարկության սկիզբն անպատվություն կրելն է, թեկուզ և՝ տրտմությամբ ու ցավով: Միջինը՝ գտնվելն է այդ վիճակի մեջ՝ առանց նեղվելու և թախիծի: Իսկ վերջը, իհարկե, եթե սա վերջ ունի, ընդունել վիրավորանքներն ինչպես գովասանքներ: Թող ուրախանա առաջինը, իսկ երկրորդը ցնծա, իսկ երրորդը երանելի է Տիրոջով և թող բերկրի նա (Հովհաննես Սանդուղք):
51. Այն, որ վիրավորանքներ կրելը հոգու լվացում է կրքերից, ապացուցում է ժողովրդական ասացվածքը, երբ աշխարհային մարդկանցից ոմանք, երբ դիմացինի գլխին են թափում հայհոյանքներ, ապա ասում են. «Ես լավ լվացի սրան», և դա իրավացի է (Հովհաննես Սանդուղք):
52. Ես տեսա երեք ճգնավորների միևնույն ժամանակ անպատվություն կրելիս: Նրանցից մեկը վիրավորվեց, բայց լռեց, երկրորդն ուրախացավ իր համար, բայց տխրեց իրեն վիրավորողի համար, իսկ երրորդը՝ պատկերացնելով վնասը, իրեն անպատվող մերձավորի համար հեղեց ջերմ արցունքներ: Այսպես, այստեղ կարելի էր տեսնել երկյուղածություն, վարձատրություն և սեր (Հովհաննես Սանդուղք):
53. Ինչպես որ մարմնի ջերմությունը բարձրանում է հիվանդության պատճառով, և դա լինում է ամենատարբեր հիվանդությունների ժամանակ, և անկախ ջերմությունից, բուժումներն էլ տարբեր են լինում ըստ հիվանդության, այնպես էլ բարկության և այլ կրքերի բուժման համար միևնույն բուժիչ դեղը չի կարելի առաջարկել բոլորին անխտիր, այլ քննել և տեսնել, թե ինչն է պատճառը, և երբ կհայտնաբերվի, այնժամ պետք է հոգևոր բժշկություն փնտրել՝ ըստ բարկություն առաջացնող հիվանդության (Հովհաննես Սանդուղք):
54. Եվ այսպես, ասա մեզ, բարկություն անմիտ և անամոթ կիրք, քո հոր անունը և անվանումը քո չար մոր, նաև՝ քո պիղծ որդիների և դուստրերի: Ասա մեզ նաև, ով է քեզ դիմակայում և ոչնչացնում, և որպես այս հարցմանը պատասխան, բարկությունն ասում է. «Իմ մայրերը շատ են, և հայրն էլ մեկը չէ, իմ մայրերն են սնափառությունը, արծաթսիրությունը, որկրամոլությունը, երբեմն էլ՝ շնության կիրքը, իսկ իմ հորը անվանում են ամբարտավանություն: Իմ աղջիկներն են հիշաչարությունը, ատելությունը, թշնամությունը, ինքնաարդարացումը: Իսկ ինձ դիմակայող թշնամիները, որոնք ինձ պահում են սանձերի մեջ, անբարկությունն է և հեզությունը: Ինձ չարախոսող թշնամին խոնարհամտությունն է, իսկ թե ումի՞ց է նա ծնվում, հարցրեք իրեն իր ժամանակին» (Հովհաննես Սանդուղք):
55. Հիշաչարությունը բարկության կատարումն է, մեղանչման թաքցնումը, ճշմարտության հանդեպ ատելությունը, առաքինությունների կործանումը, հոգու ժանգը, մտքի որդը, աղոթքի աղտոտումը, խնդրվածքների մերժումը, սիրո խորթացումը, մեխ է՝ խրված հոգու մեջ, տհաճ զգացում, չդադարող մեղք, անքանակ օրինազանցություն, ամենժամյա չարություն (Հովհաննես Սանդուղք):
56. Այնժամ չէ, որ կիմանաս, որ ազատվել ես լիովին հիշաչարության թարախից, երբ աղոթես վիրավորողիդ համար, կամ նրան չարի փոխարեն բարիք անես, կամ հրավիրես ճաշկերույթի, այլ այնժամ միայն, երբ լսես, որ նա ընկել է հոգևոր կամ մարմնավոր փորձության մեջ, հոգաս նրա համար, ինչպես ինքդ քո վրա՝ արցունքներ հեղելով ( Հովհաննես Սանդուղք ):
57. Հիշաչար միայնակյացը նման է իժի, որ թաքնվել է բնում և իր մեջ մահացու թույն է կրում (Հովհաննես Սանդուղք):
58. Հիսուսի տառապանքների հիշողությամբ բժշկվում է հիշաչարությունը, որը հզոր հարված է ստանում և խայտառակվում Տիրոջ անհիշաչարությունից: Ծառը, որի ներսը փտել է, իր մեջ կրում է որդեր, իսկ միայն արտաքինից հեզերը, որոնք իրականում այդպիսին չեն, իրենց մեջ կրում են թաքնված շարունակական բարկություն: Ով իր վրայից ցած է նետում բարկությունը, նա գտնում է մեղքերի թողություն, իսկ ով կպչում-մնում է նրանից, զրկվում է Աստծո ողորմությունից (Հովհաննես Սանդուղք):
59. Երբ տեսնում ենք, որ ոմանք սիրում և հարգում են մեզ՝ Տիրոջով, ապա նրանց հանդեպ մենք էլ ավելի պիտի համեստություն դրսևորենք, քանի որ ոչինչ այնպես չի սնանկացնում սիրուց և հարգանքից և ոչինչ այնքան շուտ չի առաջացնում ատելություն, որքան ազատ վարվելակերպը (Հովհաննես Սանդուղք):
60. Թույլ մի՛ տուր, որ բարկությունը մինչև կոկորդդ հասնի (Աբբա Իսիդոր):
61. Սրբերի իմաստնությունը Աստծո կամքը ճանաչելու մեջ է կայանում: Այնքան սարսափելի չեն բոլոր դևերը, որքան սեփական սրտի ցանկությունները կատարելը, անձի խորհուրդներին հետևելը, և ոչ թե Աստծո օրենքներին հետամուտ լինելը: Կյանքի վերջում մարդը շատ պիտի ողբա այն բանի համար, որ չճանաչեց քրիստոնեության էությունը, չգտավ սրբերի ճանապարհը և չջանաց առաջնորդվել դրանցով (Հայր Իսիդոր):
62. Եղբայրը հարցրեց հայր Իսիդորին. «Հայր, ինչո՞ւ են դևերը քեզանից այդպես սաստիկ սարսափում»: Ծերը պատասխանեց. «Այն ժամանակից ի վեր, ինչ ես վանական եմ դարձել, թույլ չեմ տվել, որ բարկությունը մինչև կոկորդս հասնի» («Հարանց վարք»):
63. Կարելի՞ է արդյոք մեղանչելիս բարկանալ և դժգոհել ինքս ինձնից:
Եթե որևէ բան այնպես չարեցիր կամ մեղանչեցիր, ապա մի՛ բարկանա, կամ մի՛ տրտնջա, այլ խոնարհվիր և ներում խնդրիր Աստծուց: Այսպես արա միշտ. մերթ օգնություն խնդրի՛ր, մերթ՝ ներում («Վանական ուսմունք»):
64. Եթե մեկը մեկ կամ երկու դիտողությունից հետո չի զգաստանում, դու նրա հետ մի վիճիր, այլ ամեն ինչ Աստծուն հանձնիր, որ գիտի չարից բարիք անել, որպեսզի կատարվի Իր կամքը և փառավորվի Իր ծառաների մեջ (Հոգեշահ գրքերից):
65. Եթե ուզում ես քեզ հանդուրժեն, դու էլ ուրիշներին հանդուրժիր: Տե՛ս, թե ինչքան հեռու ես ճշմարիտ եղբայրսիրությունից և խոնարհությունից, որը եթե երբևէ զայրանում էլ է կամ բարկանում, ապա միայն ինքն իր դեմ (Հոգեշահ գրքերից):
66. Աստված տնօրինեց իրար բեռներ կրել, որովհետև յուրաքանչյուր մարդ իր բեռն ունի: Ոչ ոք զերծ չէ թերությունից, ոչ ոք ինքնաբավ չէ, ոչ ոք այնքան իմաստուն չէ, որ կարողանա իր անձն առաջնորդել, այլ պետք է հանդուրժել, մխիթարել, օգնել, դաստիարակել և փոխադարձաբար զգուշացնել իրար (Թովմաս Գեմբացի):
67. Բարկության տագնապից մշուշ է բարձրանում և իջնում հոգու մեջ, և պատում է թանձր վարագույրի նման և մթագնում հոգին (Տեր Գաբրիել քահանա):
68. Բարկությունը ծնունդ է հպարտության. խոնարհ մարդը հեզ է լինում, հեզն էլ չի բարկանում, որով այս երկու գեղեցիկ առաքինությունները միշտ ուրիշների օրինավոր կամքին տեղիք են տալիս: Իսկ հպարտը, որ ամեն մարդու և ամեն բան միշտ իր կամքին հպատակեցնել ու գերի անել է ուզում, բարկանում և զայրանում է, երբ իր կամքին հակառակ բան է տեսնում կամ լսում (Տեր Գաբրիել քահանա):
69. Բարկությունը առաջ է գալիս նաև տգիտությունից: Իմաստունն արդեն գիտի, որ մանուկի բնությունը չարին հակամետ է, որ երիտասարդը անփորձ է, ծառան՝ սխալական, կինը՝ համառ, ծերը՝ անուղղելի, օտարը՝ չարալեզու. սրանցից մեկի հանցանքը կամ սխալը հանկարծակի չի բերի իրեն ու բարկությանը տեղի չի տա, այլ վեհանձնությամբ կխորհի ու կասի. «Ես գիտեի արդեն, որ այս բանը այսպես պիտի լիներ» (Տեր Գաբրիել քահանա):
70. Դարձյալ բարկությունը առաջ է գալիս չներող հոգուց, որովհետև ներողամիտ մարդը, երբ տեսնում է ուրիշի հանցանքը կամ սխալը, փոխանակ բարկանալու, սկսում է իր անձի վրա մտածել, թե քանի¯- քանի անգամներ ինքն էլ նմանօրինակ հանցանքների մեջ է գտնվել, բայց աչքերից անտես ու անպատիժ էր մնացել, և թե այդպիսի պարագայում ինչպես էր Աստծուց և մարդկանցից ներում գտնել փափագում: Հարկ է, ուրեմն, ներել հանցավորին՝ առանց բարկանալու և վրեժխնդիր լինելու, չէ՞ որ Աստված մեզ պիտի չափի այն չափով, որով մենք չափում ենք ուրիշներին (Տեր Գաբրիել քահանա):
71. Եթե բարկությունը կրակի նմանեցնենք, հեզությունը նրա վրա թափված ջուր է (Տեր Գաբրիել քահանա):
72. Մի անգամ փիլիսոփա Սոկրատեսը, իր ծառաներից մեկի վրա բարկանալով՝ ձեռքը բարձրացրեց, որ խփի նրան, սակայն հիշելով, որ այս հուզված վիճակի մեջ պետք չէ խփել, ձեռքը օդի մեջ բարձրացրած թողեց ու ասաց ծառային. «Տեսնո՞ւմ ես այս բռունցքը, հիմա գլխիդ պիտի իջներ, եթե բարկացած չլինեի»:
Մեր ընտանիքներից ներս, ազգականների ու դրացիների միջև, որքա¯ն կռիվներ ու ատելություններ կպակասեր, եթե միայն սովորեինք բարկության ժամանակ չխոսել ու չգործել (Տեր Գաբրիել քահանա):
73. Սակայն կա արդար բարկություն, որը ներելի է, այն է՝ նախանձախնդրություն կամ բարկություն Աստծո փառքի համար: Աստծուն և իր պատվիրաններին հակառակ, կամ Նրան անպատվություն բերող բան, երբ տեսնի մարդ, չպետք է անտարբեր մնա, բայց՝ առանց մեղանչելու:
Ինչպես սրբազան Պողոս Առաքյալն է ասում. «Երբ բարկանաք՝ մեղք մի գործեք»: Սակայն պետք է միշտ զգուշությամբ գործել, քանի որ Աստված սրտերն է քննում և գիտի, թե Ի՞ր փառքի համար, թե՞ քո բարկության և վրեժխնդրության կիրքդ հագեցնելու համար ես բարկանում (Տեր Գաբրիել քահանա):
74. Բարկությունը մայրն է բազմաթիվ մեղքերի, որի չարածնունդ զավակներն են նախատինքը, հայհոյությունը, ոխակալությունը, կռիվը, սպանությունը և սրանց հետևանքը եղող ամեն տեսակ այլ չարիքներ: Այս մեղքերից ազատ լինելու համար կացինը արմատին իջեցնենք, այսինքն՝ բարկության մեղքը վերացնենք մեջտեղից: Օձի մարմինը կտոր-կտոր անելը բավական չէ, երբ գլուխը ողջ է, որտեղ գտնվում է թույնը և կարող է իր մահացու ազդեցությունն ի գործ դնել, բայց, երբ գլուխը ճզմվի, այլևս վախենալու բան չի մնա (Տեր Գաբրիել քահանա):
75. Ջանում է վառոդով հուրը մարել նա, ով ջանում է բարկացածին բարկությամբ հանդարտեցնել (Պողոս Պատրիարք):
76. Ոչ մի բարկացող չի կարող լինել իմաստուն, որովհետև բարկությունը իմաստնության հետ չի բնակվում: Իսկ Աստծո բարկությունը ոչ միայն արդար վրեժխնդրություն է անիրավների հանդեպ, այլ նաև պատճառ՝ նրանց բարիքների, որովհետև բազում անգամ տանջելով, չարը բարի է դարձնում և անպիտանին՝ պիտանի (Պողոս Պատրիարք):
77. Բարկացողն անտանելի վիշտ է իր ընկերների համար, որովհետև ինչ-որ ուրիշները խոսում են կամ անում, անարգանք է թվում նրան: Ինչպես որ ցուլերը կատաղում են կարմիր գույնից, կամ գազանները խռովվում են իրենց ստվերից, կամ գրաստները խրտնում ճանապարհին ընկած դիակներից, այնպես էլ բարկացկոտն ունայն և սնոտի պատճառներից վորդովվում է և աղմուկ բարձրացնում (Պողոս Պատրիարք):
78. Բարկությունը հաճախ տեսնվում է ծերերի և հիվանդների մեջ, որոնք ստեպ- ստեպ տրտնջում են ընտանիքի անդամների սպասավորությունից: Սակայն ոչ պակաս վարձք կառնեն Աստծուց նրանք, որոնք համբերությամբ խնամում են ծերին, հիվանդին, որովհետև խնամվողները համարվում են մանուկներ, ովքեր տկարամիտ են և ի վիճակի չեն ճանաչելու մարդու երախտիքները և գոհանալու նրանցից (Պողոս Պատրիարք):
79. Ով որ ընկերոջ հետ բարկությամբ վարվի, դևերի մոտ խաղաղություն կունենա. լավ է ասել իմաստունը, թե՝ «Ընկերոջ դեմ ոխ պահողը դևերի հետ դաշինք կնքած կլինի» (Սարգիս Շնորհալի):
80. Բարկությունը մեր բնությունից դուրս՝ չարի հնարքն է, որ մեզ վնաս է հասցնում և մեծապես տառապեցնում, իսկ մենք, ցավոք, միշտ դրա ետևից ենք գնում: Արդարև, որն է մեր միջի առավել սաստիկ կիրքը, եթե ոչ նախատելը և նախատվելը, անպատվելը և անպատվվելը, ատելը և ատվելը, խփելը և խփվելը, տրտմեցնելը և տրտմելը, բամբասելը և բամբասվելը: Ահա սրանք են գործերը բանսարկուի և առհավատչյան՝ անդենական տանջանքների (Սարգիս Շնորհալի):
81. Պետք է սիրես քեզ անպատվողին: Մեկ անգամ զայրանալովդ մի՛ կորցրու սիրո բարիքը, որովհետև դյուրին է այդ, լավ է սանձել բարկությունը, քան Աստծու սիրուց ընկնել: Նա մեկ անգամ անպատվեց, իսկ Աստված քեզ բյուրավոր անգամ կպատվի. արդ, ո՞րն է ավելի նախընտրելի. մեկ անգամվա պատճառով բոլոր պատիվը կորցնե՞լ, թե՞ համբերությամբ կրկնակին ստանալ (Սարգիս Շնորհալի):
82. Բարկացողը չի մտաբերում Աստծուն, ոչ էլ Նրա դատաստանը, հատուցումը, սպառնալիքը ու քաղցրությունը, և այդ պատճառով, միշտ գազանության մեջ է մնում՝ խռովված վիճակում, խռովեցնելով իր հետ նաև ուրիշներին: Շատ անգամ տեսնում ենք վայրի գազաններին՝ արջերին, հովազներին, առյուծներին ու գայլերին, որոնք որոշ ժամանակ ընտելացվելուց հետո, հանդարտված, մարդամոտ են դարձել, իսկ բարկացկոտները՝ երբեք:
Ինչպես որ կարիճը կամ քարբը, ում որ մոտենում են՝ խայթում կամ վիրավորում են, այնպես էլ նաև բարկացողը, նույնիսկ, նրանցից էլ ավելի վատ:
Եվ ինչպես հովազի մասին ասում են, թե նրանց ճիրանները բերանից ավելի վատ են պատառոտում, սրանցն էլ այդպես է, որովհետև բարկության մագիլները մահ են և սպանություն (Սարգիս Շնորհալի):
83. Չկա ավելի դառը բնություն, քան բարկությունը: Սա որքան ավելանա, այնքան կցավեցնի ու կդժգունեցնի մեր կերպարանքը, որով հոնքերը վայր են իջնում, երեսը դեղնում է ու ապականվում, շրթունքները սևանում են ու թառամում, քիթը երկար ու սուր է երևում, ձայնը խոժոռվում ու ծանրանում, աչքը դառնում է հրանման, խոսքերը ընդդիմացող ու անախորժ, իսկ տեսնողի աչքին՝ ամբողջությամբ ահարկու ու դժոխատեսիլ է երևում: Նմանվում է վայրենի ու անընտել գազանի, այսպես էլ իմացիր, որ բարկասիրտը այս օրինակից ավելի վատն է (Սարգիս Շնորհալի):
84. Արդարև, կրակը մարելու համար ջուր է պետք, իսկ բարկությունը մարելու համար, նախ պետք է Աստծո երկյուղը, դատաստանի տանջանքների ակնկալությունը, և ապա հեզություն ու խոնարհություն, սեր ու համբերություն,հնազանդություն՝ եղբայրների նկատմամբ, և ինքն իրեն ամենահետինն ու մեղավորը համարել (Սարգիս Շնորհալի):
85. Խոնարհություն է, երբ սիրտդ զայրանում է, դու արգելում ես ցասումը, և քեզ արժանի չես համարում ընդդիմանալ եղբորը, ինչպես ասում է Սողոմոնը. «Խոնարհամիտը միայն ողոքիչ խոսքերով է աղաչում, իսկ հպարտը հանդուգն պատասխան է տալիս» (Անանիա Նարեկացի):
86. Ով եղբոր նկատմամբ ոխ ունի, դաշնակից է սատանային: Ով կասկածով է քննում, բարկացնում է Աստծուն (Եզնիկ Կողբացի):
87. Ով բարկանում է եղբոր վրա, և դա Աստծո համար չէ, նրան անողորմ հրեշտակ կպատահի (Եզնիկ Կողբացի):
88. Մի դատիր ոչ ոքի, քանի որ դա է քո անկման պատճառը (Անտոն Անապատական):
89. Մի դատապարտիր մահկանացուներից ոչ ոքի, որպեսզի Աստված չնողկա քո աղոթքներից (Անտոն Անապատական):
90. Ոչ մեկին մի դիր ի ցույց բոլորի՝ իր թերություններով հանդերձ, և ոչ մի պատճառով (Անտոն Անապատական):
91. Ոչ մեկի հանդեպ չար բան մի արա և մի դատիր ոչ ոքի (Անտոն Անապատական):
92. Երբ տեսնես, որ մի որևէ եղբայր ընկել է մեղքի մեջ, մի արհամարհիր նրան, և երես մի դարձրու նրանից և մի դատիր նրան ու մի չարախոսիր, թեկուզ և նրան տեսնես բոլոր պատվիրանները խախտելիս, հակառակ դեպքում, ինքդ կընկնես քո թշնամիների ձեռքը (Անտոն Անապատական):
93. Ուրիշին մի դատապարտիր, այլ աշխատիր ինքդ քեզ ուղղել, որպեսզի կշտամբանքի չարժանանաս (Հովհան Ոսկեբերան):
94. Բացակայող եղբորդ հանդեպ ոչինչ մի ասա՝ վատաբանելու միտումով, դա զրպարտանք է, թեկուզ ասածդ արդարացի լինի (Բարսեղ Կեսարացի):
95. Մի՛ աշխատիր ուրիշի գործերը քննել, քո մեջ էլ կգտնվի այն, ինչի մեջ դու ուրիշին ես կասկածում (Նեղոս Սինայեցի):
96. Հառաչիր մեղավոր մերձավորիդ համար, որպեսզի քեզ համար էլ հառաչես, որովհետև բոլորս հանցավոր ենք մեղքերի պատճառով և դատապարտության արժանի (Նեղոս Սինայեցի):
97. Երբ մենք ծածկենք եղբոր մեղքերը, Աստված էլ մեր մեղքերը կծածկի, իսկ եթե մենք ի հայտ բերենք եղբոր մեղքերը, Աստված էլ մեր մեղքերը կհայտարարի (Հայր Պիմեն):
98. Ով դատում է մեղավորին, նա վանում է իրենից ապաշխարությունը (Աբբա Եսայի):
99. Քեզ քա՛ջ պահիր, հաստատուն, քանզի ինչպես հրաժարվում ես արյուն հեղելուց և հայհոյելուց, նույնպես ժուժկալի՛ր և պահի՛ր քեզ, որպեսզի բերանով և մտքով չդատես քո ընկերոջը և չչարախոսես կամ զրպարտես մեկին՝ փոքր լինի թե մեծ: Այլ, եթե որևէ բան տեսնես այլոց մեջ, կամ եթե մեկը մեկ ուրիշի մասին խոսի, մի՛ ունկնդրիր, այլ քեզ քա՛ջ և պի՛նդ պահիր և ամենևին մի՛ չարախոսիր ընկերոջդ, այլ ասա, թե՝ գրված է. «Մեզանից յուրաքանչյուրն իր անձի համար է հաշիվ տալու»: Արդ, եղբայրնե՛ր, մի՛ դատեք միմյանց, այլ առավել ա՛յս դրեք ձեր մտքում՝ գայթակղություն չդնել եղբոր առաջ, քանզի դու ո՞վ ես, որ դատում ես ուրիշի ծառային, նա Տիրոջով մնում կամ ընկնում է (Հայր Սրապիոն):
100. Ով հավատում է, որ ինքը մի օր մարմնից դուրս գալով պետք է Աստծո դատաստանի առջև ներկայանա, այդպիսինը ոչ մի դեպքում մերձավորին չի դատի, որովհետև անձամբ ինքը պետք է պատասխան տա իր բոլոր արարքների համար (Աբբա Եսայի):
101. Երբ միտքդ պարտադրում է եղբորդ վատ բան ասել, մտածիր, ինչքան վնասակար է դա հոգու համար ու տհաճ է Աստծուն, և կխաղաղվես (Աբբա Եսայի):
102. Մերձավորի հանդեպ սիրո վկայությունը մերձավորին չդատելն է (Աբբա Եսայի):
103. Փորձով հաստատված է՝ ինչ մեղքի համար, որ դատում ենք մերձավորին. լինի մարմնավոր, թե հոգևոր, նույնի մեջ ինքներս ենք ընկնում (Հովհաննես Սանդուղք):
104. Չկա ավելի ծանր ու չար բան, քան դատապարտությունը: Մերձավորիդ մի դատապարտիր, քանզի դու նրա մեղքերին ես տեղյակ, իսկ ապաշխարությանը՝ ոչ (Հայր Դորոթեոս):
105. Ուրիշին դատապարտողը իր չար գործերի վրա կնիք է դնում: Երկյուղենք, որպեսզի ինքներս չմերկացվենք մեր իսկ խոսքերով (Մարկոս ճգնավոր):
106. Չդատելը սիրո արգասիք է: Ճշմարիտ սեր նա ունի, ով ընկերոջը սիրում է Աստծով, իսկ թշնամուն՝ հանուն Աստծո (Գրիգոր Երկխոս):
107. Իրեն տեսնողը եղբոր թերությունները չի տեսնում (Հայր Ստրատիգ):
108. Հանդիմանելով քեզ, կդադարես ուրիշներին հանդիմանելուց (Հայր Հովհաննես):
109. Ինչպես մեռելը չի ուտում, այնպես էլ խոնարհը չի դատում մարդուն (Հայր Լոգին):
110. Եթե աչքերովդ տեսնես եղբորդ մեղանչելիս, և միտքդ ասի. դատիր նրան՝ քշիր այդ միտքը և ասա. «Անեծք քեզ, սատանա, այդ դու ես մեղավոր, եղբայրս ի՞նչ է արել»,- և հաստատ որոշիր, որ եղբորդ չես դատելու, այլապես Աստծո ողորմությունը կհեռանա քեզանից («Հոգևոր պատերազմ» գրքից):
111. Եթե քո ներկայությամբ եղբայրդ բամբասում է մեկ ուրիշ եղբորից, մի ասա. «Այո, այդպես է», այլ ասա. «Ես ինքս էլ մեղավոր եմ, այդ պատճառով ուրիշներին չեմ կարող դատել, քանզի ինքս էլ եմ դատապարտյալ» (Հոգեշահ գրքերից):
112. Ուրիշին դատողը նմանվում է նեռին, քանի որ հափշտակում է Աստծո դատաստանը (Հոգեշահ գրքերից):
113. Նախանձոտը տեսնելով ուրիշների բարիքները, նախանձի կրքով բորբոքված՝ այրվում է, ինչպես հնոց, և չարաչար կարծիքներով դատաստան է անում, թե անարժան են նրանք, որ այս բարիքները վայելում են (Պողոս Պատրիարք):
114. Երանության համար հեզախոս լինենք և դրանով խոնարհություն սովորեցնենք (Եղիշե):
115. Սիրելիներ, սթափվենք մեր խելագարությունից և որևէ մեկին անիրավությամբ չդատենք, իսկ եթե արդարությամբ, ապա ոչ անողորմաբար, որպեսզի չլինի թե անողորմների դատաստանն ընդունենք: Իսկ եթե հանցավորին դատելու իշխանություն չունենք, որչա¯փ ավելի՝ արդարին:
Վախենանք Քրիստոսի դատաստանից, որ սաստիկ հանդիմանում է բոլոր նրանց, ովքեր իրենց մեղքերը ոչինչ համարելով՝ իրենց ընկերների փոքրագույն սխալին իսկ դատախազ ու հանդիմանիչ են լինում (Սարգիս Շնորհալի):
116. Արդ, եթե մեղքից հեռացնելու մտքով հանդիմանես եղբորդ, ո՛չ ոք չի արգելի կամ մեղադրի արարքդ. այդ անելով գովասանքի կարժանանաս և ոչ թե մեղադրանքի, որովհետև նա, որ պատվականը զատում է անարգից՝ Աստծո բերան է կոչվում: Ինչը որ տիրապես արգելված է անել, այս է՝ չձաղկել նրան շատերի ներկայությամբ և չհրապարակել հանդիմանությունը, որպեսզի չլինի, թե ավելի վիրավորես վհատված հոգուն կամ դարձյալ լրբության առաջնորդես: Այլ պետք է կիրառես հեզ և մարդասեր Քրիստոսի օրենքները, որ մեր տկարությունները առավ և մեր ցավերը վերցրեց: Ո՞րն է այդ օրենքը. եթե եղբայրդ մեղանչի, գնա հանդիմանիր նրան, երբ երկուսդ էլ առանձին եք: Ինչպե՞ս պետք է հանդիմանել. ոչ խստությամբ, այլ՝ քաղցրությամբ (Սարգիս Շնորհալի):
117. Ինչպես որ ջանում ես քո հանցանքներդ մարդկանցից ծածկել, որպեսզի չնախատվես, բյուրապատիկ ավելի փութա՛ եղբորդ ամոթալի գործերը ծածկել:
Եղբորդ մեղքերը որչափ էլ ջանաս ծածկել՝ կարող ես միայն տասը, հարյուրը կամ հազարը մարդկանցից պահել, մինչ քո գործերը պիտի ծածկվեն տիեզերական հրապարակի վրա, ուր Ադամի բոլոր սերունդները միասին, նաև դևերի բնությունն ու հրեշտակների բազմությունը պետք է հավաքվի: Տեսնո՞ւմ ես, թե ինչպիսի հատուցում կստանաս եղբորդ կարեկցելով (Սարգիս Շնորհալի):
118. Եվ եթե չպիտի դատես եղբորդ, որչափ ավելի վարդապետը: Իսկ եթե սուտ էլ լինի՝ սաստիկ տանջանք և պատիժ պիտի կրի բամբասողը, որովհետև եթե ամեն դատարկ բանի համար հաշիվ պիտի տրվի, որքան ավելի պարապ բամբասանքների համար (Սարգիս Շնորհալի):
119. Առաքինությունների գլուխը սերն է, իսկ ախտերի գլուխը՝ ինքնաարդարացումը (Հովհան Մանդակունի):
120. Սարսափում էի Հակոբոսի պես հզոր մարդուց, որը միշտ բողոքում է, թե` «Շատ վարդապետող մի եղեք, եղբայրներ, իմացեք, որ մեծ դատաստան եք ընդունելու» (Հակ. 3:1): Եվ դարձյալ, չի կարելի նմանվել պիղծ ու վատթար գործերով լցված մարդկանց, որոնք իրենց աչքի գերանը չտեսնելով, ուրիշի աչքն են զննում, որ շյուղ հանեն (Ղազար Փարպեցի):
121. Երանելի է նա, ով ձեռք է բերել ճշմարիտ և անկեղծ հնազանդություն, քանի որ այդպիսի մարդը նմանվում է մեր Փրկչին, որ մինչև ի մահ հնազանդ եղավ (Եփրեմ Ասորի):
122. Հնազանդն արագությամբ առաջընթաց է ունենում և կարճ ժամանակամիջոցում հասնում հաջողությունների (Եփրեմ Ասորի):
123. Հնազանդը բոլորի կողմից ընդունելի է, գովելի և բոլորի կողմից՝ փառավորվող: Բայց նզովքի է արժանի և դժբախտ է նա, ով ձեռք չի բերել հնազանդություն, և տրվում է տրտունջին: Քանի որ տրտունջքը վանքում մեծ ցավ է, գայթակղություն և սնանկացում սիրուց, համախոհության խարխլում, խաղաղության խաթարում (Եփրեմ Ասորի):
124. Տրտնջացողը, երբ հրաման է ստանում, հակաճառում է գործի համար: Անպիտան է այսպիսինը, որովհետև նա ծույլ է, իսկ ծուլությունն անբաժան է տրտունջից: Եվ սրա համար էլ, եղբայրներ, չտրտնջանք հրամաններից, որոնք տալիս են մեզ, չհակաճառենք, և մեր իրավունքները հանդես չբերենք որպես գիտուններ (Եփրեմ Ասորի):
125. Եթե մարդը ձեռք չբերի հնազանդություն, խոնարհություն և համբերություն, չի կարող դուրս գալ անբնական վիճակից, եթե նույնիսկ պահի բոլոր պատվիրանները (Հայր Եսայի):
126. Հնազանդությունը սեփական կամքի անմնացորդ մերժումն է, որն ի հայտ պիտի գա մարմնավոր գործերում, կամ հակառակը՝ հնազանդությունը մարմնավոր անդամների մահացումն է՝ կենդանի մտքի առկայության դեպքում: Հնազանդությունը կամավոր մահ է, խորթ կյանք՝ հետաքրքրությունից, անտխրություն դժբախտության ժամանակ, անվախություն՝ մահվան հանդեպ, անխափան նավարկություն, քնածների ճանապարհորդություն: Հնազանդությունը սեփական կամքի գերեզման է և խոնարհության հարություն: Հնազանդը, ինչպես լեռ, չի հակաճառում, չի քննարկում ոչ բարին, ոչ էլ թվացյալ չարը, քանի որ այդ բոլորի համար պետք է պատասխան տա նա, ով լուսաշնորհապես մահացրել է հնազանդվողի անձը: Հնազանդությունը քննարկման հետաձգում է՝ մտքի հարուստ պաշարների առկայության դեպքում (Հովհաննես Սանդուղք):
127. Տեսա ես մի հնազանդվողի (սկսնակ վանական կամ մոնթ), որն ընդհատելով իր հոգևոր հորը, շարունակեց խոսակցությունը նրա փոխարեն, և ես տեսա, որ ոչ մի օգուտ չկա նման հնազանդություն սովորելու ընթացքից, քանի որ սա ոչ թե խոնարհություն է ձեռք բերում, այլ հպարտություն:
Ուսուցչի ներկայությամբ սովորեցնենք մեզ ծայրագույն լռակյացության և անգիտության, քանի որ լռակյաց մարդը որդին է իմաստության, որը միշտ ձեռք է բերում խելամտություն (Հովհաննես Սանդուղք):
128. Հնազանդվողը նա է, ով մարմնով ծառայում է մարդկանց, իսկ մտքով և աղոթքներով ելնում երկինք (Հովհաննես Սանդուղք):
129. Հօգուտ հնազանդության կվկայեն նրանք, ովքեր հեռացել են հնազանդությունից, քանզի միայն հիմա են հասկանում, թե ինչ բարձունքի վրա են եղել (Հովհաննես Սանդուղք):
130. Հայրերը սաղմոսերգությունը համարում են զենք, աղոթքը՝ պարիսպ, մաքուր արցունքները՝ լվացարան, իսկ երանելի հնազանդությունը՝ խոստովանություն, առանց որի կրքոտներից ոչ ոք չի տեսնի Տիրոջը (Հովհաննես Սանդուղք):
131. Խելամիտ հնազանդվողը, եթե նույնիսկ մեռելներին հարություն տա և արտասուքի շնորհ ունենա, թշնամական հարձակումներից ազատության հասնի, ամեն կերպ մտածում է, որ այդ բոլորի պատճառը իր հոգևոր հոր աղոթքների հետևանքն է, և խորթ է իրեն, ու հեռու է մնում ունայն ինքնամեծարումից: Եվ արդյոք, կարո՞ղ է նա մեծարվել, երբ ինքն է խոստովանում, թե արել է ուրիշի միջոցով և ոչ իր սեփական ջանքով (Հովհաննես Սանդուղք):
132. Զավակս, երկար չես ջանա երանելի խաղաղություն ձեռք բերելու, եթե ի սկզբանե, ամբողջ հոգով տրվես համբերությամբ անարգանքներ կրելու (Հովհաննես Սանդուղք):
133. Հնազանդությունից վեհագույն առաքինություն չկա (Ներսես Լամբրոնացի):
Նյութերը վերցված են <<Խրատանի ապաշխարության>> գրքից:
