Բարսեղ եպիսկոպոսի պատասխան գրությունը՝ ուղղված Օպտիմոս եպիսկոպոսին

Մեծ ուրախությամբ նկատեցի, որ քո կողմից ինձ մոտ ուղարկված բարի պատանիները իրենց հասակի թելադրանքից էլ ավելի բարեպաշտ էին ու երկյուղած՝ քո հանդեպ, ուստի և իմ վստահությունը մեծ է նրանց նկատմամբ, որոնք քո գիրն ինձ բերելով՝ կրկնապատկեցին իրենց հանդեպ տածած իմ սերը: Իսկ ահա արդեն երբ  ընթերցեցի գրությունդ և այնտեղ ականատես եղա Եկեղեցու հանդեպ քո հոգածու վերաբերմունքին ու նամակումդ առկա աստվածային Գրքերից մեջբերումներին, գոհացա Տիրոջից և աղոթեցի նախ քո՝ այդ նամակը գրողիդ, ապա նաև այդ գիրը մեզ հասցնող պատանիների բարօրության համար:

Ես ամենուր՝ և՛ վերում, և՛ վարում փնտրեցի մեկնությունը մեծահամբավ այն խոսքի, համաձայն որի՝ «ով սպանի Կայենին, յոթնապատիկ վրեժխնդրության կարժանանա» (հմմտ. Ծննդ. Դ 15): Աստծու խոսքը ուսուցանելու պատգամը նախ Պողոսը ավանդեց Տիմոթեոսին (տե՛ս Ա Տիմ. Դ 13)՝ պատվիրելով նրան մարդկանց Սուրբ Գրքի ընթերցանության մեջ հաստատուն պահել: Եվ այնուհետ էլ նաև մե՛զ է տրված այդ պատգամը, մեզ, որ արդեն իսկ ծերացած ու ընդարմացած ենք և՛ տարիքի, և՛ մարմնի հիվանդությունների, և՛ մեր շուրջը բոլորված ու մեր կյանքը ծանրացնող հաճախադեպ, բազում նեղությունների պատճառով:

Սակայն քանի որ մեզ եք դիմում և ձեր հոգու ողջ եռանդով ապավինում եք մեզ, որ կենդանի գերեզմանի ենք նման, ապա ուրեմն պիտի ջանանք հնարավորինս արթնամտություն ցուցաբերել և կենդանաշունչ կերպով գործի անցնել: Արդ, ուրեմն, ասված այդ խոսքը կարելի է և՛ իր պարզ իմաստով ընդունել, և՛ զանազան այլ խոսքերով մեկնել: Այդ խոսքի պարզագույն և ամենքի մտքին դյուրությամբ հասանելի մեկնությունը հետևյալն է. Կայենը պարտավոր է յոթնապատիկ ավելի տանջանքների միջով անցնել իր գործած մեղքի համար: 

Իրոք որ, հակառակ դեպքում Դատավորն արդար չէր լինի, եթե երկու մեղավորներին էլ միևնույն հատուցմանն արժանացներ, այլ հարկավոր էր, որ առաջին չարագործին ավելիո՛վ պատժեր, որպեսզի նրա կրած սաստիկ տանջանքը ապագայում մյուսների համար ողջախոհության խթան լիներ: Եվ արդ, այսպիսով Տերը յոթնապատիկ ավելի դատաստանի արժանի համարելով Կայենին՝ կամեցավ հետմահու դատաստանից ազատել վերջինիս՝ այս երկրային կյանքի յոթնապատիկ տանջանքներով միայն հատուցելով նման ապականացու արարք գործող հանցապարտին: Այս է այն առաջին միտքը, որը ծնվում է մեզ մոտ՝ այս հատվածն ընթերցելիս:

Սակայն ջանասերների միտքը ավելի խորքերն է ընթանում՝ կամենալով գիտենալ, թե ինչպե՞ս է յոթնապատիկ պատիժ սահմանվում և ի՞նչ վրեժխնդրության մասին է խոսքը, նաև՝ արդյոք մեղքե՞րն էին յոթը, թե՞ հանցանքը մեկն էր, սակայն այդ մեկ հանցանքի համար սահմանված պատիժներն էին յոթը:

Սուրբ Գիրքը մշտապես մեղքերի թողությանն առնչվող հարցերում «յոթը» թիվն է շեշտում: Օրինակ՝ Պետրոսը Տիրոջն ասում է. «Քանի՞ անգամ, եթե եղբայրս իմ դեմ մեղանչի, ներեմ նրան. մինչև յո՞թն անգամ» (Մտթ. ԺԸ 21): Իսկ Տերն էլ պատասխանում է. «Քեզ չեմ ասում, թե՝ մինչև յոթն անգամ, այլ՝ մինչև յոթանասուն անգամ յոթը»: Տեսե՛ք, Տերը այլ թիվ չի ասում, այլ միայն յոթ թիվը բազմապատկում է յոթանասունով՝ ներման անհրաժեշտության համար Իր կողմից սահմանված թիվը մատնանշելով:

Նաև՝ եբրայեցին յոթ տարի հետո էր կարող ազատ արձակվել ստրկությունից, ինչպես և՝ հնում յոթ յոթնամյակներ անց էին տոնում հոբելյանական տոնը, յոթներորդ օրն էր, որ երկիրը հանգստյան մեջ լինելուն էր կոչված, յոթներորդ օրն էր, որ պիտի պարտքերի հատուցումը ի չիք դառնար, վճարվեր ծառայության գինը և, առհասարակ, յոթերորդ օրը նոր կյանքի խորհրդանիշն էր ու վախճանն էլ կրկին «յոթը» թվի հետ էր առնչակցվում:

Ահա սրա՛նք են հնուց ի վեր «յոթը» թվին առնչվող խորհրդանշական դեպքերը, իսկ ահա այս յոթնանգամյա ավել պատիժն էլ բարի Տիրոջ մարդասիրական խնամակալության արդյունքն է, որի շնորհիվ մեղավորը արժանավորապես պատժվում է այս կյանքում՝ հավիտենական անբավ տանջանքներից զերծ մնալու համար:

Արդ, ուրեմն, յոթնապատիկ ավելի պատիժ սահմանվեց Կայենի համար, նախ որպեսզի աշխարհասեր մարդիկ տեսնելով այս օրինակը՝ խուսափեն չարիք գործելուց, և ապա որպեսզի մեղանչած Կայենի գործած սպանության համար Տիրոջից՝ Դատավորից սահմանված յոթնապատիկ պատիժը կրելով՝ նա զերծ մնա հավիտենապես տանջվելուց:

Իսկ եթե Կայենի գործած մեղքերը թվով յոթը համարենք, ապա պիտի հետևյալ կերպ սահմանենք. առաջին մեղքը, որ Կայենը հանդգնությամբ գործեց, նախանձ ունենալն էր, որը եղբոր հանդեպ ատելության հանգեցրեց: Երկրորդը նենգությունն էր, որով խոսեց իր եղբոր հետ՝ ասելով. «Արի՛ գնանք դաշտ» (Ծննդ. Դ 8): Կայենի երրորդ մեղքը սպանությունն էր, որը սաստիկ չարության պատճառով տեղի ունեցավ, չորրորդը՝ այն, որ իր իսկ եղբո՛րը սպանեց, հինգերորդը՝ որ առաջին մարդասպանը եղավ՝ մարդկային կյանքում այդ չար օրինակը թողնելով, վեցերորդը՝ որ ծնողներին սգի մատնեց՝ իրենց զավակից զրկելով, յոթերորդը՝ քանի որ ստեց Աստծուն, որովհետև երբ Աստված հարցրեց, թե «որտե՞ղ է քո եղբայրը», Կայենն ասաց՝ «չգիտեմ» (հմմտ. Ծննդ. Դ 9):

Արդ, ուրեմն, այս իսկ պատճառով էլ յոթնապատիկ հատուցում պիտի լիներ Կայենի գործած սպանության համար: Ուստի և Տերն ասաց. «Անիծյալ է երկիրը, որը բացեց իր բերանը՝ ընդունելու քո եղբոր արյունը» (հմմտ. Ծննդ. Դ 11), նաև թե՝ «հառաչելով ու դողալով պիտի ապրես երկրի վրա» (Ծննդ. Դ 12): Իսկ Կայենն էլ ասում է. «Եթե այսօր ինձ արտաքսես երկրից և ես թաքնվեմ Քո երեսից, հառաչելով ու դողալով պիտի ապրեմ երկրի վրա, և ով գտնի ինձ, կսպանի» (հմմտ. Ծննդ. Դ 14):     

Այս ամենին ի պատասխան է, որ Տերն ասում է. «Նա, ով կսպանի Կայենին, յոթնապատիկ պատժի կարժանանա» (հմմտ. Ծննդ. Դ 15): Ուստի և ինչպես ամենքը կարծում էին, Կայենը դյուր որսալի դարձավ մահվան կողմից, քանի որ նա այլևս երկրի վրա հանգիստ ապրելու հնարավորություն չուներ, որովհետև երկիրն անիծված էր նրա պատճառով, ու նաև Կայենը զրկված էր Աստծո՛ւ օգնականությունից, և քանի որ Տերը բարկացել էր նրա վրա սպանություն գործելու համար, ուստի և Կայենը պաշտպանություն չուներ ո՛չ երկնքից, ո՛չ երկրից: 

Այդ պատճառով էլ Կայենն ասում է, թե՝ «ով ինձ գտնի, կսպանի» (հմմտ. Ծննդ. Դ 14): Սակայն Աստված հանդիմանում է նրան իր այդ սխալ խոսքի պատճառով՝ ասելով, որ «այդպես չէ՛, չե՛ս մեռնի դու» (հմմտ. Ծննդ. Դ 15): Որովհետև տրտմությամբ տանջվողների համար մահը փրկություն է, ուստի և Տերը ասում է Կայենին. «Կյանքդ երկար կլինի, որպեսզի քո գործած մեղքի փոխարեն հատուցես տանջանքներով»: Բայց քանի որ այս հանցանքի համար սպասվող հատուցումն ու տանջանքները երկու կերպ կարող ենք ըմբռնել, ուստի տեսնե՛նք, թե ինչպիսի յոթնատեսակ տանջանքներ են վրա հասնում չարագործի վրա:

Արդ, քանի որ արդեն իսկ թվեցինք Կայենի յոթ մեղքերը, այժմ էլ տեսնենք, թե արդյոք յո՞թն են նրան հատուցվող տանջանքները: Երբ Տերը հարցրեց, թե «ո՞ւր է քո եղբայր Աբելը» (Ծննդ. Դ 9), ոչ թե այդ հարցի պատասխանը իմանալու համար հարցրեց, այլ որպեսզի ապաշխարության առիթ ընձեռի Կայենին. այդ իսկ պատճառով էր, որ մարդասեր Աստված ու Տերը այդ հարցադրումը կատարեց: Սակայն երբ Կայենը հրաժարվեց պատասխանել, Տերն իսկույն հանդիմանեց նրան՝ ասելով. «Քո եղբոր արյան կանչը երկրից բողոքում է Ինձ» (Ծննդ. Դ 10), որ նույն միտքն էր բովանդակում, ինչ այն խոսքը, թե՝ «ո՞ւր է քո եղբայր Աբելը» (Ծննդ. Դ 9):

Այսպիսով, Աստված Կայենին հնարավորություն ընձեռեց իր մեղավորությունը զգալու, այլ ոչ թե Աստված նրանից ուսանելու կարիքն ուներ: Իսկ եթե Աստված չայցելեր Կայենին ու չխոսեր նրա հետ, այդժամ Կայենը լքված կլիներ ու ապաշխարելու որևէ առիթ էլ չէր ունենա: Սակայն այստեղ հայտնվում է Բժիշկը, որպեսզի հիվանդացածն Իրեն ապավինի: Մինչդեռ Կայենը ոչ միայն թաքցնում է իր վերքը, այլև մեկ ուրիշ մեղք էլ է գործում՝ սպանությանը նաև ստությունն ավելացնելով. «Չգիտեմ, մի՞թե ես իմ եղբոր պահակն եմ» (Ծննդ. Դ 9):

Այստեղից իսկ, ահա՛, կարող ենք թվարկել տանջանքները. «Անիծյա՛լ լինի երկիրը քո պատճառով» (Ծննդ. Դ 11)՝ մեկ պատուհաս: «Դու պիտի մշակես հողը» (Ծննդ. Դ 12)՝ երկրորդ պատուհաս, քանի որ Տերը Կայենին անճառելիորեն վտանգավոր մի գործի է մղում՝ հրամայելով նրան մշակել հողը՝ առանց երբևէ մահանալու, այլ մշտապես ու անդադար մշակելու ա՛յն հողը, որը անիծված է նրա թշնամության պատճառով և շաղախված՝ եղբոր արյամբ: Դժնդակ պատուհաս է սա, որ նշանակում է ատելության, պատերազմների մեջ ապրել ու անդադար շրջապատված լինել ատելությամբ:

«Դու պիտի մշակես հողը» (Ծննդ. Դ 12), այսինքն՝ «հողագործությամբ պիտի զբաղվես՝ առանց, սակայն, դրա շնորհիվ թողության արժանանալու, այլ առանց դադար առնելու՝ պիտի աշխատես և՛ գիշերը, և՛ ցերեկը: Եվ պիտի նմանվես դառնասիրտ ու դաժան տիրոջ մոտ աշխատող ծառայի, որը աննկարագրելի խստությամբ պիտի պտուղ պահանջի քեզնից»: Սակայն, ինչպես ասում է Սուրբ Գիրքը, «հողը չպիտի կարողանա քեզ տալ իր արդյունքը» (հմմտ. Ծննդ. Դ 12):

Այդ անդադար աշխատանքը, որը ոչ մի պտուղ չէր տալու, մեկ այլ պատուհաս էր մշտապես ջանք թափող ու աշխատող մարդու համար: Ու քանի որ և՛ աշխատանքը դադար չուներ, և՛ հողը չէր տալիս իր պտուղը, ուստի այդ անպտուղ աշխատանքը միայն տառապանք էր Կայենի համար:

«Հառաչելով ու դողալով պիտի ապրես երկրի վրա» (Ծննդ. Դ 12): Եվս երկուսն են ավելանում արդեն իսկ եղող երեք պատուհասների վրա. հանապազ հառաչելն ու մարմնի սարսուռը՝ անդամների ամրությունից ու զորությունից զերծ լինելու պատճառով: Քանի որ Կայենը իր մարմնի ուժով չարիք գործեց, նրանից վերցվեց մարմնի ամրությունը, որպեսզի տատանվի, սասանվի ու մինչև իսկ դժվարանա հացը բերանը տանելիս կամ որևէ բան ըմպելիս: Իր չարության ու ձեռքի գործած անսուրբ վարմունքի պատճառով Կայենը մինչև անգամ մարմնին հատուկ ու հարկավոր պետքերը սպասավորելուն անկարող դարձավ:

Մեկ այլ պատուհասի մասին էլ հենց ինքը՝ Կայենը հայտնեց, ասելով. «Եթե ինձ հանես երկրից, ես կթաքնվեմ Քեզնից» (Ծննդ. Դ 14): Ողջախոհ մարդկանց համար ծանրագույն պատուհաս է Աստծուց հեռանալը, և դեռ սա էլ հերիք չէր, ինչպես ասում է Կայենը,  «ով հանդիպի, կսպանի ինձ» (Ծննդ. Դ 14): Կայենը իրերի բնականոն ընթացքն է տեսնում, քանի որ ասում է՝ «եթե արտաքսվեմ երկրից և եթե թաքնվեմ Քո երեսից, ինձ միայն մեկ բան կմնա՝ մեռնել ըստ ամենայնի»:

Եվ ի՞նչ է պատասխանում Տերը. «Այդպես չէ» (Ծննդ. Դ 15), այլև նշան է դնում Կայենի վրա, որպեսզի ով սպանի նրան, յոթնապատիկ վրեժի արժանանա (տե՛ս Ծննդ. Դ 15): Սա էլ մի պատուհաս է, քանի որ Տերը չի թաքցնում Կայենի տանջանքներն, այլ նշան դնելով նրա վրա՝ ամենքին բացեիբաց հայտնում է, թե  «սա անսուրբ գործ է արել»: Արդարև, ճշմարիտը խորհեց Տերը, քանի որ ամենածանր տանջանքը ամոթն է, ուստի և դատաստանի համար էլ ասվում է, որ արդարները պիտի հարություն առնեն կյանքի համար, իսկ մեղավորները՝ ամոթի և հավիտենական թշնամանքի:

Այս ամենից հետո մեր առաջ է հառնում Կայենի ազգակցի՝ Ղամեքի խնդիրը, որի մասին նա իր կանանց ասում է հետևյալը, թե՝ «մի մարդու սպանեցի, որ ինձ վերք էր հասցրել, մի երիտասարդի, որ ինձ հարվածել էր» (Ծննդ. Դ 23): Այստեղ հարց է առաջանում, թե արդյոք վերքն ուրիշ էր, իսկ հարվածն՝ ուրի՞շ, կամ արդյոք այդ մարդը այլ մեկն էր, երիտասարդը՝ ուրի՞շ: Այնուամենայնիվ, Ղամեքն ասում է, որ «եթե Կայենից յոթնապատիկ վրեժ է պահանջվելու, ապա Ղամեքից՝ յոթանասուն անգամ յոթ» (Ծննդ. Դ 24):  

«Իրավացիորեն ես չորս հարյուր իննսուն տանջանքի եմ ենթակա, քանի որ եթե Աստծու արդար դատաստանը Կայենին յոթնապատիկ հատուցման արժանացրեց, ապա ես յոթանասուն անգամ յոթին եմ արժանի, որովհետև Կայենը ուրիշ մեկի կողմից գործված սպանության նախադեպը չուներ, նաև ականատեսը չեղավ, թե ինչպիսի տանջանքների է ենթակա մարդասպանը, իսկ ես, իմ աչքի առաջ ունենալով հառաչող ու դողացող մարդու օրինակը, ողջախոհության դաս չքաղեցի այդ օրինակից»:

«Ուստի և ես,- ասում է Ղամեքը,- արժանի եմ չորս հարյուր իննսուն պատուհասներով վճարվող հատուցման»: Ոմանք, առանց հեռանալու եկեղեցական ավանդությունից, ասում են, թե Կայենից մինչև ջրհեղեղ յոթ սերունդ իրար հետևից եկան ու անցան, և իսկույն ողջ երկրի վրա պատուհաս թափվեց՝ մարդկանց մեղքերի շատության պատճառով: Իսկ ահա Ղամեքի մեղքը ջրհեղեղի կարիք չուներ՝ բժշկություն գտնելու համար, այլ կարիք ուներ հենց իսկ «աշխարհի մեղքը վերացնողի» (տե՛ս Հովհ. Ա 29): Արդ, ուրեմն, հաշվի՛ր սերունդների թիվը Ադամից մինչև Քրիստոսի գալուստը՝ ըստ Ղուկասի ազգաբանության, և կտեսնես, որ Տերը յոթանասուն յոթներորդն է այդ շարքում:

Արդ, այս մի խոսքն ըստ անհրաժեշտության քննության ենթարկեցինք, սակայն բազում ուրիշ հարցեր կան, որոնք կարոտ են քննության, չնայած որ այս նամակի ծավալն անզոր է՝ բովանդակելու այդ բոլոր խնդիրների քննությունը: Իսկ քո իմաստությունը մեծ է, և թեպետ սերմերը փոքր են, սակայն, ինչպես որ Սուրբ Գիրքն է ասում, «իմաստունին բացատրի՛ր պատճառը, և նա ավելի՛ իմաստուն կլինի» (Առակ. Թ 9), ու ընդունելով քո ասածը՝ կգոհանա քո խոսքից և ինքն էլ իր խոսքը կհավելի ասվածին:

Իսկ ահա արդեն Մարիամին ուղղված՝ Սիմեոնի խոսքերը զանազան մեկնաբանություններ ու իմաստներ չեն ամփոփում իրենցում, քանի որ Սիմեոնը պարզաբար օրհնեց Սուրբ Կույսին ու նրա Մանկանը և Մարիամին էլ ասաց՝ «ահա սա Նա է, ով պատճառ է դառնալու Իսրայելի մեջ շատերի անկման ու բարձրացման և նշան՝ հակառակության: Իսկ քո հոգու միջով էլ սուր պիտի անցնի, որպեսզի բազում սրտերի խորհուրդներ հայտնի դառնան» (Ղուկ. Բ 34-35):

Ես այն բանով եմ սքանչացած, թե ինչպես է Սիմեոնը ապագայում լինելիքը հայտնում այնպես, ինչպես անցյալում եղածը կհայտներ, և ընթերցողին էլ այնպես է թվում, թե հենց իր իսկ հոգու միջով է սուր անցնելու: Եվ սակայն ինձ էլ ոչ պակաս տարակուսանք է պատճառում այն, թե Նա ինչպե՞ս պիտի միաժամանակ պատճառ դառնա և՛ անկման, և՛ բարձրացման, և թե ի՞նչ է «հակառակության նշանը», ու երրորդ՝ ինչպե՞ս պիտի Մարիամի հոգու միջով սուր անցնի:

Ինձ այնպես է թվում, թե «անկում ու բարձրացում» եղող Տերը ոչ թե ոմանց համար՝ «անկման», իսկ ուրիշների համար՝ «բարձրացման» պատճառ է լինելու, այլ մեր իսկ վատթար գործերի դեպքում մեզ համար անկման, իսկ լավ գործերի դեպքում՝ բարձրացման պատճառ է հանդիսանալու: Քանի որ Տիրոջ հայտնությունը հենց մարդկանց մարմնական ախտերը սրբելու և հոգու հատկությունները զորացնելու նպատակն էր հետապնդում:

Ինչպես որ այն դեպքում, երբ Պողոսն ասում է՝ «երբ տկար եմ, այն ժամանակ եմ զորավոր» (Բ Կորնթ. ԺԲ 10), նույն ինքն է և՛ տկարացողը, և՛ զորացողը. տկարանում է մարմնով և զորանում հոգով: Այսկերպ էլ Տերը ոչ թե ոմանց անկման, մյուսների՝ բարձրացման պատճառ է դառնում, այլ նրանք, ովքեր ցած են ընկնում, ընկնում են այնտեղից, որտեղ որ էին առաջ: Եվ հայտնի է, որ անհավատը երբեք չի ընկնում, այլ մշտապես էլ գետնաքարշ վիճակում է, ինչպես օձը, քանի որ բարձրում չի էլ լինում, որ դեռ կործանմամբ վայր ընկնի իր անհավատության պատճառով:

Ուստի և Տերը նախևառաջ բարեգործեց մեզ՝ հնարավորություն ընձեռելով մեղքի մեջ ընկած լինելով՝ մեռնել մեղքի համար, և ապա արդարությամբ ոտքի կանգնել Քրիստոսի ճանաչողության շնորհիվ, այսինքն՝ այդ երկուսն էլ Տիրոջից մեզ շնորհված պարգևներն են: Վատթարը պիտի անկում ապրի, որպեսզի այդ անկմանը հաջորդի սրբվելու միջոցով վեր հառնելու ժամանակը: Իսկ եթե մարդն իրենից չթոթափի պոռնկությունը, չի կարող ողջախոհությամբ վեր բարձրանալ: Եթե մարդն իր անկրթությունը գերության չվարի, խոհականությունը չի՛ ծաղկի նրանում: Արդ, ուրեմն, ա՛յս է նշանակում «շատերի անկմանն ու բարձրացմանն» առնչվող այս խոսքը: 

Իսկ ի՞նչ է խորհրդանշում «նշան՝ հակառակության» խոսքը: Տիրոջ կողմից կատարված տնօրինության համաձայն՝ Սուրբ Գրքից մեզ հայտնի «նշանը» Խաչն է: «Մովսեսը,- գրված է,- իր պատրաստած օձը դրեց ձողի վրա (հմմտ. Թվ. ԻԱ 8),- այսինքն՝ Խաչին: Նշանը մի անտեսանելի ու անհայտ բանի տեսանելի խորհրդանիշն է, որի իմաստը մտքով առաջնորդվող ամենքի համար էլ պարզ է:

Եվ արդ, քանի որ չեն դադարում Տիրոջ մարդեղացմանը վերաբերող վիճաբանությունները, ուստի ոմանք Քրիստոսի գալուստը Իր մարմնով հանդերձ, իսկ մյուսները՝ առանց մարմնի են խոստովանում: Ոմանք չարչարելի են կարծում այդ մարմինը, իսկ ոմանք՝ երևութապես միայն չարչարելի, ոմանք աստվածային տնօրինության լրումը Քրիստոսի երկրային մարմնի միջոցով են կատարված համարում, մյուսները՝ երկնայի՛ն մարմնով տեղի ունեցած:

Ոմանք Քրիստոսի լինելիությունը սահմանում են իբրև հավիտենություններից էլ առաջ եղած իրադարձություն, իսկ մյուսները Մարիամից սկզբնավորված են համարում Նրան: Այս իսկ պատճառով է, որ Տերը «նշան՝ հակառակության» է կոչվում: Բայց և սուր է կոչվում նաև Աստծու փորձաքննիչ խոսքը, որը խորհուրդներն է քննում՝ կտրել-անցնելով մինչև ոգու և հոգու, հոդերի և ողնածուծի բաժանման սահմանը, ու այդպե՛ս է դատում մտքի խորհուրդները (հմմտ. Եբր. Դ 12):

Եվ արդ, քանի որ չարչարանքների ժամանակ ամենքն էլ փորձության մատնվածներ էին՝ համաձայն Տիրոջ ձայնի, որն ասում էր, թե՝ «ամենքդ էլ գայթակղվելու եք Իմ պատճառով» (հմմտ. Մտթ. ԻԶ 31), նաև Սիմեոնն է մարգարեանում Մարիամի մասին՝ ասելով, թե՝ «Դու, խաչի մոտ լինելով ու տեսնելով տեղի ունեցող իրադարձությունները, դո՛ւ, որ Գաբրիելի վկայության ձայնն ես լսել, դո՛ւ, որ անճառելի ու անիմանալի աստվածային հղությունն ես կրել, դո՛ւ, որ մեծամեծ սքանչելիքների ականատեսն ես եղել, այդ ամենից հետո անգամ մինչև իսկ դո՛ւ քո հոգում տարակուսանք կունենաս»:  

Եվ քանի որ Տերը ամենքի համար ճաշակեց մահն ու քավարան եղավ աշխարհի համար՝ Իր մարմնով արդարացնելով ամենքին, ուստի և քեզ ի վերուստ ուսուցանված ճշմարտությունները ինչքան էլ որ տարակուսանք առաջացնեն քո հոգում, միևնույն է, թո՛ղ որ չերկմտի քո սիրտը»:

Ահա ա՛յդ է սուրը: Նաև՝ «որպեսզի բազում սրտերի խորհուրդնե՛ր հայտնի դառնան» (Ղուկ. Բ 35), և Հիսուսի աշակերտներն ու հենց իսկ Մարիամը գիտենան, որ գայթակղություններից, Քրիստոսի խաչվելուց հետո իսկույն ևեթ Տիրոջ բժշկությունը պիտի իրենց սրտին հանդիպի՝ հաստատելով նրանց նախկին հավատի մեջ: Քանի որ, ինչպես տեսնում էլ ենք, այդպես պատահեց նաև Պետրոսի դեպքում, որը գայթակղվելուց հետո դարձյալ հաստատունությունն ընդունեց՝ Քրիստոսի հավատին վերադառնալով, մերժեց մարդկային տկարությունը, որպեսզի տեսանելի դարձնի Տիրոջ զորությունը:  

 

 

Սուրբ Բարսեղ Կեսարացի, «Գիրք պահոց», Ս․ Էջմիածին, 2008թ․,

Գրաբարից թարգմանեց Գևորգ սրկ․ Կարապետյանը