Եռօրյա ուխտագնացություն Արցախի նվիրական սրբավայրեր

Երեսուն տարի առաջ՝ 1989 թ-ի սեպտեմբերի 29-ին, վերաբացվեց Հայ Առաքելական Սուրբ եկեղեցու Արցախի թեմը: Պատերազմական և դժվարին իրավիճակներ հաղթահարած Արցախի թեմն այդ տարիների ընթացում, թեմի առաջնորդ Գերաշնորհ Տ. Պարգև արք. Մարտիրոսյանի առաջնորդությամբ, կառուցել ու վերաօծել է 90 վանք, եկեղեցի ու մատուռ՝ արցախահայության գոյատևման համար նոր խթան հանդիսանալով:

Զորավոր Ս. Աստվածածին եկեղեցու համայնքը, ԱՀԹ առաջնորդական փոխանորդ Գերաշնորհ Տ. Նավասարդ արք. Կճոյանի օրհնությամբ և հոգևոր հովիվ Տեր Գրիգոր քահանա Գրիգորյանի առաջնորդությամբ, Արցախի թեմի վերաբացման 30-ամյակին ընդառաջ, սեպտեմբերի 13-ին եռօրյա ուխտագնացության մեկնեց Արցախ աշխարհ: Մինչ ճանապարհ ընկնելը համայնքը Զորավոր Ս. Աստվածածին եկեղեցում միասնական աղոթքի կանգնեց, այնուհետև աղոթքի երկար ուղին ուխտավորներին կրկին անգամ միասնական աղոթքի շուրջ համախմբեց Արցախի Կուսանաց անապատի Ս. Աստվածածին եկեղեցում (12-13-րդ դդ.):

Արցախ աշխարհի հաջորդ նվիրական սրբատեղին, ուր ուխտավորներն իրենց աղոթքը վերառաքեցին առ Տեր, Դադիվանքն էր (4-13-րդ դդ.), որ գտնվում է ԼՂՀ Մարտակերտի և Քարվաճառ շրջանների սահմանագլխին: Սրբավայրը, ըստ ավանդության, հիմնադրվել է 4-րդ դարում՝ Ս. Թադեոս առաքյալի աշակերտի՝ քրիստոնեական քարոզչության համար նահատակված Ս. Դադիի գերեզմանի տեղում: Դադիվանքի վանահայր Տեր Հովհաննես քահանա Հովհաննիսյանն ուխտավորներին մանրամասնորեն ներկայացրեց վանքի պատմությունը, ապա ուխտավորները, Ս. Դադիի գերեզմանի առջև խոնարհվելով և սրբի բարեխոսությանը դիմելով, Տիրոջ ողորմածությունը հայցեցին Հայ եկեղեցու և Հայոց ու Արցախ աշխարհների և Հայոց բանակի համար:

Դադիվանքի սեղանատանը սիրո ճաշը վայելելուց հետո ուխտավորները մեկնեցին Գանձասարի Ս. Հովհաննես Մկրտիչ եկեղեցի (13-րդ դ.), որի խորանի տակ ամփոփված է Ս. Հովհաննես Մկրտչի գլուխը: Ուխտավորներին դիմավորեց և ողջունեց Արցախի թեմի փոխառաջնորդ, Գանձասարի վանահայր Տ. Սահակ վարդապետ Շաքարյանը՝ նրանց փոխանցելով Արցախի թեմի առաջնորդ Գերաշնորհ Տ. Պարգև արք. Մարտիրոսյանի օրհնությունը: Հայր Սուրբը նշեց, որ ուխտավորների աղոթական ներկայությունը մեծ ուրախություն է պատճառում իրենց և մաղթեց, որ Տերն ի կատար ածի նրանց բոլորի ուխտը:

Ուխտավորները գիշերեցին վանքի խցերում, իսկ վաղ առավոտյան մասնակցեցին Գիշերային ժամերգությանը: Շարունակելով իրենց ուխտի ուղին՝ ուխտավորները մեկնեցին Ստեփանակերտի Ս. Աստվածածին առաջնորդանիստ եկեղեցի, որ օծվել է սույն թվականի ապրիլի 7-ին՝ Ավետումն Ս. Մարիամ Աստվածածնի տոնին: Միասնական աղոթքի զորությունն ուխտավորները վայելեցին նաև Խաչմաշ և Մսմնա գյուղերի միջև մի կամարի վրա կառուցված Շոշկա վանքում (1651 թ.):

Ուխտագնացության երրորդ օրը՝ սեպտեմբերի 15-ը, ուխտավորների համար նշանավորվեց տաղավար տոներից վերջինով՝ Խաչվերացի տոնով: Ուխտավորները շնորհավորեցին միմյանց տոնի առթիվ և մինչ Ս. Պատարագին մասնակցելը եղան Արցախի գեղատեսիլ և պատմական նշանավոր անկյուններից մեկում՝ «Հունոտի կիրճ» բնապատմական արգելոցում: Այնուհետև այցելեցին Շուշիի Կանաչ Ժամ կամ Ս. Հովհաննես Մկրտիչ եկեղեցի: Կանաչ Ժամը (Կանաչ, որովհետև ժամանակին եկեղեցու գմբեթները կանաչ էին ներկված) կառուցվել է 1818 թ. նախկին Ղարաբաղցոց փայտյա եկեղեցու փոխարեն:

Իսկ Խաչվերացի տոնական Ս. Պատարագին ուխտավորները մասնակցեցին Շուշիի Ղազանչեցոց Ս.Ամենափրկիչ եկեղեցում: Արցախի թեմի առաջնորդ Գերաշնորհ Տ. Պարգև արք. Մարտիրոսյանի հանդիսապետությամբ՝ Ս. Պատարագը մատուցեց եկեղեցու հոգևոր հովիվ Տեր Անդրեաս քահանա Թավադյանը: Ս. Պատարագի ավարտին Պարգև Սրբազանը շնորհավորեց ներկաներին տոնի առթիվ, անդրադարձավ տոնի խորհրդին, իսկ Զորավոր Ս. Աստվածածին եկեղեցու ուխտավորներին՝ գլխավորությամբ Տեր Գրիգորի, մաղթեց, որ Տերն ի կատար ածի բոլորի ուխտը:

Ս. Պատարագի ավարտին ուխտավորները Շուշիի Ղազանչեցոց Ս. Ամենափրկիչ եկեղեցում մասնակից եղան նաև ապրիլյան պատերազմում զոհված հերոսների որդիների, եղբայրների, քույրերի և նրանց մկրտությանը, որոնց կնքահայրերը ապրիլյան պատերազմից հաղթանակով վերադարձած հերոսներն էին:

Եռօրյա ուխտագնացությամբ ուխտավորներն իրենց աղոթքը միախառնեցին Արցախի սուրբ հողից երկինք բարձրացած աղոթքներին: Նրանք հաղորդ դարձան այն սուրբ գանձերին, որոնք դարեր շարունակ հայի հավատն են կերտել և հույս ու սեր ներշնչել գալիքի հանդեպ:

Կարինե Սուգիկյան