Մահվան հիշողություն

«Այն ամենից հետո ինչ Աստված արեց մեզ՝ մարդկանց համար, շատ անշնորհակալ կլինի, եթե մենք դժոխք ընկնենք ու վշտացնենք Նրան: Աստված հեռու պահի ոչ միայն մարդուն, այլև որևէ թռչնակի դժոխք ընկնելուց»

- Հա՛յր, մարդն իր ծննդյան օրն ինչի՞ մասին պետք է մտածի:

- Նա պետք է մտածի ապագայում իր մահվան օրվա մասին և պատրաստվի այդ մեծ ճանապարհորդությանը:

- Հա՛յր, եթե արտաշիրիմման ժամանակ պարզվի, որ ննջեցյալի աճյունը չի քայքայվել, ապա դրա պատճառը մե՞ղքն է, որի համար չի ապաշխարել:

- Ո՛չ, ո՛չ միշտ: Պատճառը կարող է այն դեղորայքի մեջ լինել, որ նա ընդունել է կամ գերեզմանոցի հողի բաղադրության: Սակայն ինչ էլ լինի, եթե ննջեցյալն արտաշիրիմման ժամանակ քայքայված չլինի, ապա նա վճարում է իր մեղքերի որոշ մասի համար: Դա այն պատճառով է տեղի ունենում, որ մահից հետո էլ նա ծիծաղի առարկա է դառնում ուրիշների համար:

- Հա՛յր, մահն ամենաանկասկած իրադարձությունն է, որ տեղի է ունենում մարդու հետ: Արդ, ինչո՞ւ են դրա մասին մոռանում:

- Գիտե՞ս, առաջներում, ընդհանրական մենաստաններում վանականներից մեկին հանձնարարություն էին տալիս մյուս հայրերին հիշեցնել մահվան մասին: Երբ մյուս եղբայրները վանահոր տված հանձնարարություններով էին զբաղված լինում, այդ վանականը մոտենում էր նրանց և յուրաքանչյուրին ասում. «Եղբայրներ, մեզ սպասում է մահը»: Մեր կյանքը մահկանացու մարմնով է պատված: Այդ մեծագույն գաղտնիքը հեշտ չէ հասկանալ այն մարդկանց համար, ովքեր միայն մարմնից են բաղկացած և այդ պատճառով էլ չեն ուզում մեռնել, մահվան մասին լսել անգամ չեն ուզում: Մահն այդ մարդկանց համար կրկնակի մահ է դառնում և կրկնակի վիշտ: Սակայն, բարեբախտաբար, Բարեգութ Աստված ամեն ինչ այնպես է դասավորել, որպեսզի տարեց մարդիկ մոտեցող ծերության որոշ նշաններից գոնե օգուտ քաղեն: Քանի որ տարեց մարդիկ բնականաբար մահվանն ավելի մոտ են գտնվում, քան՝ երիտասարդները: Նրանց մազերն են սպիտակում, այլևս այն առույգությունը չունեն, ուժերն աստիճանաբար լքում են նրանց, թուքը սկսում է հոսել և այդ կերպ նրանք խոնարհություն են ձեռք բերում և ստիպված են լինում այս աշխարհի ունայնության մասին իմաստությամբ դատել: Նույնիսկ, եթե տարեց մարդիկ ուզում են «տրտինգ տալ»՝ չեն կարող, որովհետև այն ամենն ինչ նրանց հետ կատարվում է՝ արգելակում է նրանց: Կամ, երբ նրանք լսում են, որ իրենց հասակակից կամ ավելի երիտասարդ ծերունիներից մեկը մահացել է, ապա հիշում են մահվան մասին: Տեսե՞լ եք, երբ գյուղերում սգո ղողանջն է հնչում, ապա սրճարանում նստած ծերունիները ոտքի են կանգնում, խաչակնքվում են ու հարցնում, թե ով է մահացել ու երբ էր ծնվել: «Օ՜հ,- ասում են նրանք,- մի տե՜ս է, մեր հերթն էլ հասավ: Բոլորս էլ հեռանալու ենք այս աշխարհից»: Նրանք հասկանում են, որ իրենց տարիներն անցել են, որ իրենց կյանքի թելն ավարտին է հասել և մահն է մոտեցել իրենց: Այսպես տարեց մարդիկ անընդհատ մահվան մասին են մտածում: Փորձիր փոքր երեխային ասել. «Հիշիր մահվան մասին»: Նա քեզ «Տրա-լա-լա» կասի ու նորից կվազի գնդակով խաղալու: Քանի որ, եթե Աստված փոքր երեխային օգներ հասկանալ, որ նա մահանալու է, ապա խեղճը կհիասթափվեր կյանքից և անպիտան կդառնար, որովհետև ոչինչ այլևս նրան չէր գրավի: Այդ պատճառով էլ Աստված, որպես Բարեգութ Հայր, ամեն ինչ այնպես է դասավորում, որպեսզի երեխան չհասկանա, թե մահն ինչ է և ուրախ ու անհոգ գնդակ խաղա: Սակայն, որքան երեխան մեծանում է, այնքան աստիճանաբար ավելի շատ է հասկանում, թե ինչ է մահը:

Տե՛ս, նորընծա վանականը նույնպես չի կարող մահվան մասին հիշել, հատկապես, եթե նա երիտասարդ է: Նա մտածում է, որ կյանքն առջևում է և մահվան հարցը նրան չի հուզում: Հիշո՞ւմ եք Պետրոս առաքյալն ինչպես է ասում, որ «Երիտասարդները ոտքի ելան, պատանքեցին նրան ու տարան թաղեցին» (Գործք Առ. 5:6): Մենաստաններում սովորաբար երիտասարդ վանականներն են ննջեցյալներին թաղում: Մտասույզ ծեր վանականները ննջեցյալի մարմնին մի փոքր հող են գցում: Նրանք ակնածանքով մի բուռ հող են գցում միայն մարմնի վրա և երբեք՝ գլխի: Մի անգամ ես մի տհաճ տեսարանի ականատես եղա վանքերից մեկում տեղի ունեցող թաղման արարողության ժամանակ: Երբ ննջեցյալին թաղում էին և հող էին լցնում վրան, հոգևորականը «Հող էիր, հող դարձար» էր ասում: Այն դեպքում, երբ բոլոր վանականներն, ըստ ավանդության, մեծ ակնածանքով ու համեստորեն մի բուռ հող էին լցնում իրենց ննջեցյալ եղբոր վրա, մի երիտասարդ վանական իր կապան վեր քաշեց, բահը վերցրեց և առանց ուշադրություն դարձնելու, լարածի պես սկսեց ննջեցյալի վրա լցնել այն ամենն ինչ բահի տակ էր ընկնում՝ հող, քար, փայտի կտորներ… Նա այդպես էր անում, որպեսզի ցույց տա, թե ի՜նչ կտրիճն է: Ա՜յ թե ժամանակ ընտրեց իր ուժն ու աշխատասիրությունը ցուցադրելու: Ուրիշ հարց է, եթե մենաստանում ծառեր տնկեին կամ ճամփեզրի առուն լցնեին հողով և նա, բարություն ու զոհաբերություն ցուցաբերելով, ասեր. «Մյուս վանականները ծեր են: Նրանցից ի՞նչ աշխատանք կարելի է սպասել: Ես կաշխատեմ»: Այդ դեպքում նա մի քիչ ավելի կհոգներ, բայց մյուսների բեռը կթեթևացներ: Ախր, եթե անգամ սատկած կենդանի ես տեսնում՝ խղճում ես: Էլ ի՜նչ ասես, եթե եղբորդ ես գերեզմանում պառկած տեսնում… Իսկ դու, հողահան մեքենայի պես, անտարբերությամբ քար ու հող ես լցնում նրա վրա… Այս ամենը ցույց է տալիս, որ այդ երիտասարդ վանականը մահվան մասին չէր հիշում:

Պաիսիոս Աթոսացու «Ընտանեկան կյանք» գրքից

Ռուսերենից թարգմանությունը՝ Էմիլիա Ապիցարյանի