Սաղմոս ՃԶ

Ալելուիա: Պողոսն ասում է. «Գալիք բարիքների ստվերն էր օրենքը» (Եբր. 10:1), նույնպես և այս սաղմոսը հրեաների դարձն է Բաբելոնից, և մեր ազատությունը Քրիստոսով ցույց է տալիս՝ ասելով.

1. Խոստովան եղերուք Տեառն՝ զի քաղցր է, զի յաւիտեան է ողորմութիւն նորա:

Գոհությո՛ւն մատուցեք Տիրոջը, քանզի քաղցր է նա, քանզի հավերժ է ողորմությունը նրա:

Խոստովանություն կա, որ Աստծու դավանություն է, և կա, որ սեփական անձը մերկացնելն ու պարտությունը խոստովանելն է, քանզի հաղթվեց չարի կողմից և մեղանչեց: Այստեղ կարելի է երկուսն էլ հասկանալ, սակայն ասելով՝ խոստովանություն մատուցե՛ք, այստեղ նկատի ունի այն, որ դուք խոստովանեք, կարծես թե նորից քարոզում է՝ խոստովանություն մատուցեք, հայտնե՛ք, հավատացեք և հավատարիմ եղե՛ք տերերի Տիրոջը և Տեր Աստծուն, քաղցր եղե՛ք՝ նրա պատկերի քաղցրությունը կրելով: Արդ, նա բնությամբ է, իսկ դուք շնորհով եղե՛ք, և ողորմած եղե՛ք, որովհետև հավիտյան է նրա ողորմությունը:

2. Ասասցեն փրկեալք Տեառն, զորս փրկեաց ի ձեռաց թշնամւոյն:

Այսպես թող ասեն Տիրոջից փրկվածները, որոնց նա ազատեց թշնամու ձեռքից:

Փորձով սովորածները, ովքեր ճաշակեցին քաղցրությունը, թող ասեն, թե քաղցր ես, և հավիտյան է քո ողորմությունը:

3. Յամենայն գաւառաց ժողովեաց զնոսա. յարևելից և յարևմտից՝ ի հիւսիսոյ և ի ծովէ:

Բոլոր գավառներից հավաքեց նրանց՝ արևելքից և արևմուտքից, հյուսիսից և ծովի կողմից:

Ինչը Աստծու համար է միայն հնարավոր. հրեաներին՝ իրենց ցրված վիճակից [ի մի հավաքել], իսկ մեզ՝ սատանայի գերությունից և տարբեր ծառայություներով զբաղվածներին մի հավատի շուրջ հավաքել: Արևելքից՝ արեգակի և աստղերի պաշտամունքից, արևմուտքից՝  խավարի իջնելը պաշտելուց, ինչպես Հուլիանոսին իջեցրին, հյուսիսից՝  ոսկեճաճանչ ամպին պաշտելուց, իսկ ծովում՝ Պիսիդոնի պաշտամունքից:

4. Մոլորեացան նոքա յանապատի յանջրդի ճանապարհի, քաղաք բնակութեան ոչ գտին:

Մոլորվեցին նրանք անապատում, անջրդի ճանապարհին, և բնակվելու քաղաք չգտան:

Հրեաների Բաբելոն գնալն է, և քաղաքում չբնակվեցին, քանզի մինչև Երուսաղեմ գալը բաբելոնացիների գետի մոտ էին նստում ու լալիս, իսկ բնությունը ոչ միայն տարբեր պաշտամունքների պատճառով ցիրուցան եղավ, այլ՝ երբ Աստծու բարիքներից մոլորվեցին անապատում և կռապաշտության անջրդի տգիտությանը հարեցին, և դրախտը, որ կորցրեցին, չգտան:

5. Քաղցեան և ծարաւեցան. և անձինք նոցա ի նոսին նուաղեցան:

Քաղց զգացին ու ծարավեցին, և նրանց հոգիները նվաղեցին իրենց ներսում:

Ոչ թե հացի սովից և ջրի ծարավից, այլ՝ Աստծու խոսքը լսելուց, այդ պատճառով էլ ասում է նրանց հոգիները նվաղեցին, իսկ իրենց ներսում  ասելով ուզում է ցույց տալ, թե իրենք եղան պատճառը:

6. Աղաղակեցին առ Տէր ի նեղութեան իւրեանց. ի վշտաց նոցա փրկեաց զնոսա:

Աղաղակեցին Տիրոջն իրենց նեղության մեջ, և նա փրկեց նրանց իրենց վշտերից:

Աղաղակեցին հրեաներն իրենց արդաների միջոցով, և բնությունը՝ ոչ թե Տիրոջը, այլ իր վշտի պատճառով էր հառաչում, և որևէ այլ մեկը չէր կարող ողորմել, բացի նրանից, ով ստեղծել էր դրան և ով փրկեց նաև վշտերից:

7. Առաջնորդեաց նոցա ի ճանապարհ ուղիղ, զի երթիցեն ի քաղաք բնակութեան իւրեանց:

Առաջնորդեց նրանց ուղիղ ճանապարհով, որ գնան քաղաքն իրենց բնակության:

Ուղիղ ճանապարհով, որ ասաց՝ ցույց տալով քաղաքը. «Իմ Հոր տան մեջ բազում օթևաններ կան» (Հովհ. 14:2), ինչպես քաղաքում:

8. Խոստովան եղիցին Տեառն ողորմութեանց նորա, սքանչելեաց նորա՝ որդիք մարդկան:

Թող մարդկանց որդիները գոհություն մատուցեն Տիրոջը նրա ողորմությունների և հրաշագործությունների համար:

Նրա ողորմությունները հայտնի երևացին գործերի միջոցով, խոստովանում է՝ գոհություն մատուցելով, ինչպես երկինքն է պատմում: Մարդկանց որդիները հրաշագործությունների մասին, որոնք ականատեսներ են ու վկաներ, և առաքյալները, որ մարգարեների որդիներն էին:

9. Զի յագեցոյց զանձինս քաղցեալս. և զանձինս կարօտեալս լի արար բարութեամբ:

Քանզի նա հագեցրեց քաղցած հոգիները, և բարությամբ լիացրեց կարոտյալ անձանց:

Ասելով՝ «Երանի՜ նրանց, որ քաղցն ու ծարավն ունեն արդարության, որովհետև նրանք պիտի հագենան» (Մատթ. 5:6), և այս լսելով՝ հոգիները լցվեցին բարի հույսով, նաև՝ իր մարմնով ու արյամբ:

10. Ոյք նստէին ի խաւարի և ի ստուերս մահու, կապեալ էին յաղքատութիւն որպէս յերկաթս:

Որոնք նստած էին խավարում և մահվան ստվերների մեջ՝ գամված աղքատությանն ինչպես երկաթին:

Հեշտանալով և հարատևելով կռապաշտության և մեղքերի մեջ, որ հավիտենական մահվան ստվեր էր և նախանշան՝ կապված իրենց ձեռքով գործած մեղքերով՝ աղքատ աստվածպաշտությունից և շղթայված ինչպես երկաթին:

11. Զի դառնացուցին զբանն Աստուծոյ, և զխորհուրդս Բարձրելոյն բարկացուցին:

Քանի որ դառնացրին խոսքն Աստծու, և անարգեցին խորհուրդները Բարձրյալի:

Խոսքն Աստծու՝ դրախտում չպահելով, և խորհուրդները, որ մտածել էր պատշաճ ժամանակին ճաշակել տալ և աստվածացնել:

12. Խոնարհ եղեն ի ցաւոց սիրտք նոցա, տկարացան, և ոչ ոք էր, որ օգնէր նոցա:

Ցավից սեղմվեցին սրտերը նրանց, տկարացան նրանք ու օգնող չունեցան:

Խոնարհվեցին, քանզի զրկվեցին ամեն տեսակ պտուղներից, ցավում էին, հիվանդացան, տկարացան, մահկանացու դարձան, և ոչ ոք չկար, որ առաջնորդեր իրենց այնտեղ, որտեղից ելան:

13. Աղաղակեցին առ Տէր ի նեղութեան իւրեանց, ի վշտաց նոցա եհան զնոսա:

Աղաղակեցին Տիրոջն իրենց նեղության մեջ, և նա ազատեց նրանց իրենց վշտերից:

Աբելի արյունն է աղաղակում, Ենովսը հույսը դրեց Տիրոջ անունը կանչելու վրա, իսկ Ենովքը՝ ապաշխարության ձայնի: Եվ ազատեց վշտերից՝ դժոխք գնալուց Ենովսին, Ենովքին և այլոց, և Ենովքն ու Եղիան շուտ դուրս եկան այս վշտալի աշխարհից:

14. Փրկեաց զնոսա ի խաւարէ և ի ստուերաց մահու, և խզեաց զկապանս նոցա:

Նրանց փրկեց խավարից ու մահվան ստվերներից և փշրեց շղթաները նրանց:

Հոգիներին [փրկեց խավարից], և փշրեց դևերի շղթաները:

15. Խոստովան եղիցին Տեառն ողորմութեանց նորա, սքանչելեաց նորա որդիք մարդկան:

Թող մարդկանց որդիները գոհություն մատուցեն Տիրոջը նրա ողորմությունների և հրաշագործությունների համար:

Հայտնապես աղաղակում են, թե նույնն է ինքը:

16. Զի փշրեաց զդրունս պղնձիս, և զնիգս երկաթիս խորտակեաց:

Քանզի նա փշրեց դռները պղնձյա, և երկաթյա նիգերը խորտակեց:

Մահվան չարությունը, և երկաթյա նիգերը խորտակեց՝ դժոխքի դառնությունը, և ինչպես որ ասում են, թե սատանան կախարդներ է դրել դժոխքի դռների մոտ և նիգեր զգալի, ու իմանալի դռներ, և արգելք՝ իմանալի հոգու առաջ, ինչպես Եսային ասաց. «Ես կընթանամ քո առջև… կխորտակեմ պղնձե դռները և կփշրեմ երկաթե նիգերը» (Ես. 45:2):

17. Օգնեաց նոցա ի ճանապարհի անօրէնութեան իւրեանց. զի վասն մեղաց իւրեանց խոնարհ եղեն յոյժ:

Օգնեց նրանց, երբ իրենց անօրենության ճանապարհին էին, քանզի սաստիկ խեղճացել էին իրենց մեղքերից:

Ճանապարհին՝ քանի դեռ այնտեղ էին՝ իրենց չարությունների մեջ, քանզի սաստիկ խեղճացել էին իրենց մեղքերից, որովհետև նրանց անօրինությունները իրենց տարավ այդ ճանապարհով, և մեղքերի պատճառով խոնարհացան, քանզի այլ ձևով չէին խոնարհվում:

18. Յամենայն կերակրոց գարշէին սիրտք նոցա. մերձեցան մինչև ի դրունս մահու:

Ամեն տեսակ կերակուրից գարշեց սիրտը նրանց, և նրանք մոտեցան մահվան դռներին:

Գարշեց սիրտը նրանց, հրեաները՝ օրենքի խտրության պատճառով, իսկ հեթանոսները արտաքին գիտություններից էին գարշում: Նաև՝ դժոխքում՝ սարսափելի գարշահոտությունից և հրով կլանվելուց, որից տագնապում և տոչորվում էր հարուստը: Նրանք մոտեցան մահվան դռներին, հոգիները ցանկանում էին անգոյության վիճակի մեջ ընկնել, իսկ մարմինները՝ իրենց սեփական մահը:

19. Աղաղակեցին առ Տէր ի նեղութեան իւրեանց, ի վշտաց նոցա ապրեցոյց զնոսա:

Աղաղակեցին Տիրոջն իրենց նեղության մեջ, և նա ազատեց նրանց իրենց վշտերից:

Աղաղակեցին Տիրոջը ասելով արդարներին նկատի ունի, որ այնտեղ էին: Նա ազատեց նրանց իրենց վշտերից, ինչպես որ ասաց. «Ժանիքների միջից դուրս կորզեմ նրան» (Սղմ. 67:23):

20. Առաքեաց զբան իւր՝ և բժշկեաց զնոսա. և փրկեաց զնոսա յապականութենէ իւրեանց:

Առաքեց իր խոսքն ու բուժեց նրանց, փրկեց նրանց իրենց ապականությունից:

Հայրը՝ Խոսքին, ինչի մասին Հովհաննեսն սկզբում ասաց, և Աստված՝ Աստծուն, և բժշկեց նրանց քաղցն ու ծարավը, փրկեց նրանց իրենց ապականությունից՝ անմահությամբ պահելով հոգիները, որ մոտեցել էին մահվան դռներին, այսինքն՝ ապականության մեջ էին ընկել:

21. Խոստովան եղիցին Տեառն ողորմութեանց նորա, սքանչելեաց նորա որդիք մարդկան:

Թող մարդկանց որդիները գոհություն մատուցեն Տիրոջը նրա ողորմությունների և հրաշագործությունների համար:

Բոլոր բարերարությունների համար, ասում է, պետք է մարդկանց որդիները օրհնություն մատուցեն:

22. Մատուսցեն նմա պատարագ օրհնութեան. և պատմեսցեն զգործս նորա ցնծութեամբ:

Թող նրան օրհնության պատարագ մատուցեն, և ցնծությամբ նրա գործերը պատմեն:

Օրհնություն, այլ ոչ թե զոհ, որը Նոր կտակարանի օրենքն է:

23. Ոյք իջանէին ի ծով նաւովք. և առնէին զգործս ի ջուրս բազումս:

Ովքեր ծով էին իջնում նավերով և մեծ ջրերում գործեր կատարում:

Մարմնի նավով ծնվելով իջնում էին աշխարհի ծովի մեջ և գործեր կատարում՝ զանազան արվեստներ և գործեր, ինչպես որ առաքյալները՝ բազում նշաններով և հրաշագործություններով:

24. Նոքա տեսին զգործս Տեառն. և զսքանչելիս նորա ի խորս անդնդոց:

25. Ասաց՝ և յարեաւ հողմ և մրրիկ. և բարձրացան ալիք նորա:

Նրանք տեսան Տիրոջ արարքները և նրա հրաշագործություններն անդունդի խորքերում:

Հրամայեց՝ և հողմ ու մրրիկ ելան, և բարձրացան ալիքները նրա:

Հեթանոսների թագավորները [տեսան Տիրոջ արարքները], ըստ այդմ՝ չորս հողմ և չորս գազան էին ելնում մեծ:

26. Ելանէին յերկինս՝ և իջանէին յանդունդս. և անձինք նոցա յանձինս իւրեանց մաշեցան:

Մարդիկ բարձրացան երկինք ու անդունդ իջան, և նրանց հոգիները մաշվեցին իրենց ներսում:

Երկինք՝  ի պատիվ աստղերի, ու անդունդ իջան՝  ի ծառայություն ջրային կենդանիների, և նրանց հոգիները մաշվեցին իրենց ներսում՝  իրենց տարակուսանքներից, որովհետև ճշմարտությունը չգիտեին:

27. Խռովեցան, սասանեցան որպէս արբեալք. և ամենայն իմաստութիւն նոցա ընկլաւ:

Խռովվեցին նրանք, երերացին հարբածի պես, և նրանց ողջ իմաստությունը կուլ գնաց:

Ըստ օրինակի հայտնի է ծովում և նավում Աստծու հրաշագործությունները, և դրան է նմանեցնում աշխարհի փորձություններն ու խռովությունները, որ առանց Աստծու թույլատու կամքի չի լինում, քանզի սեփական կամքով են խմում հիմարեցնող գինին և թողնվում Աստծուց, ինչը որ սուրբ առաքյալները տեսան, թե կամավոր չարիքների պատճառով խռովություններ ու վշտեր են լինում աշխարհում:

28. Աղաղակեցին առ Տէր ի նեղութեան իւրեանց, ի վշտաց նոցա կեցոյց զնոսա:

Աղաղակեցին Տիրոջն իրենց նեղության մեջ, և նա փրկեց նրանց իրենց վշտերից:

Ամբողջ մարդկության փրկության համար, և նա փրկեց նրանց իրենց վշտերից՝ անհավատությամբ և մեղքով կրկնակի մեռածներին:

29. Դարձոյց զմրրիկն յօդ՝ և դադարեցին ալիք նորա. ուրախ եղեն զի դադարեցին. և առաջնորդեաց նոցա ի նաւահանգիստ կամաց իւրեանց:

Մրրիկը վերածեց խաղաղ օդի, և ալիքները դադարեցին: Նրանք ուրախացան, որ ալիքները հանդարտվեցին, և նա նրանց իրենց ուզած նավահանգիստն առաջնորդեց:

Ինչպես մի ժամանակ քնից արթնացած աշակերտներին, և ուրախացան, որ ալիքները հանդարտվեցին, և առաջնորդեց նրանց իրենց ցանկացած նավահանգիստը. գերուն՝ Երուսաղեմ, ինչպես որ նրանց գերությունը նման էր ալեկոծված ծովի, իսկ բնությանը՝ եկեղեցի առաջնորդեց, որը մեղքով ալեկոծվածների համար ճշմարիտ նավահանգիստ է:

30. Խոստովան եղիցին Տեառն ողորմութեանց նորա. սքանչելեաց նորա որդիք մարդկան:

Թող մարդկանց որդիները գոհություն մատուցեն Տիրոջը նրա ողորմությունների և հրաշագործությունների համար:

Սիմաքոսը քաջարվեստությամբ է ասում, քանզի իր ճարտարությամբ փրկեց և հանեց դժոխքից, կենդանացրեց ու կյանք շնորհեց: Չորս անգամ կրկնեց գոհությունը, և աղաղակեցին ճարտարությամբ, որ չորս ավետարանիչների միջոցով մարդկանց համար անիմանալին ցույց տվեց հասկանալի միջոցով, օրենքով, մարգարեներով և ապա՝ Ավետարանով:

31. Բարձր արասցեն զնա ի ժողովս ժողովրդոց. և յաթոռս ծերոց օրհնեսցեն զնա:

Թող պանծացնեն նրան ժողովուրդների հավաքներում, և ծերերի ատյաններում օրհնեն նրան:

Երկու անգամ է ասում ժողովը՝ հրեաների հավաքները և եկեղեցու ժողովուրդների ժողովը, ինչը ճշմարիտ է, ինչպես սրբերի սուրբը, և ծերերի ատյաններում՝ առաքյալների եկեղեցին թող օրհնեն Հիսուսին:

32. Զի դարձոյց զգետս ի ցամաք, և զգնացս ջուրց յերկիր ծարաւուտ:

Քանզի գետերը ցամաքի վերածեց, և ջրերի ընթացքը՝ ծարաված հողի:

Հրեաների ուսումը, իսկ ծարաված հողը հեթանոսներն են, որոնք օրենք չունեին, և մարգարեները, և արդ՝ երկու կտակներ կան՝ ուրախարար գետեր:

33. Արար զերկիրն պտղաբեր՝ յաղտաղտուկս, վասն չարութեան բնակչաց նոցա:

Պտղաբեր երկիրն աղուտ դարձրեց՝ նրա բնակիչների չարության դիմաց:

Երկիրը, և հրեաների սիրտը, աղուտ՝ անբույս և անպտղաբեր, ուր նախ ջրերի ընթացքն էր, սակայն բնակիչները չարիք գործեցին, և նրանց մեջ բնակվեցին նենգավոր խորհուրդները, ու դարձան աղուտ կերակուր՝ պիղծ դևերի և վայրի երեների համար:

34. Արար զանապատն ի ճահիճս ջուրց. և զերկիրն ծարաւուտ ի գնացս ջուրց:

Անապատը վերածեց ջրառատ վայրի, և ծարաված հողը՝ հոսող ջրի:

Հոգու ոռոգմամբ և հեթանոսների կողմից խոսքը հերկելու շնորհիվ անապատը ջրառատ վայրի, լճերի, ծովերի և աղբյուրների վերածեց, որը հար և պատշաճ էր հրեաների մոտ առաջնորդելու համար՝ հագեցնելով մեր ծարավը:

35. Բնակեցոյց ի նմա քաղցեալս. և շինեցին քաղաք բնակութեան իւրեանց:

Այնտեղ բնակեցրեց քաղցյալներին, որոնք իրենց համար բնակության քաղաք շինեցին:

Հոժար կամքով քաղցյալներին, որոնք երկնքում իրենց համար բնակության քաղաք շինեցին:

36. Վարեցին արտս և տնկեցին այգիս. և արարին պտուղ արմտեաց իւրեանց:

Վարեցին արտերը, այգիներ տնկեցին ու բերք աճեցրին իրենց համար:

Առաքյալները հավատացյալների մտքերը մշակելով՝ տնկեցին այգի՝ հավատացյալները ճյուղերը, իսկ Քրիստոսը՝ որթատունկը, և պտուղ տվեցին, իրենք՝ հավատացյալները, աճեցրին հարյուր, վաթսուն և երեսուն:

37. Օրհնեաց զնոսա և բազմացան յոյժ. և անասունք նոցա ոչ նուազեցան:

Օրհնեց նրանց՝ ու խիստ բազմացան, և նրանց անասունները չպակասեցին:

Օրհնեց Տերն ամեն տեսակ հոգևոր օրհնություններով, և բազմացան նրանք, որոնց անունը կենաց գրքում գրված էր, ու խիստ բազմացան, ինչպես աստղերը, և նրանց անասունները չպակասեցին: Նրանց միջի պարզամիտները նույնպես չպակասեցին բարի գործերից՝ լսելով գիտուններից, հրեաներին հայտնելով, թե ով է ցանկանում այն տանել:

38. Նուաղեցան նոքա և չարչարեցան ի նեղութէ չարեաց և ի վշտաց:

Նվազեցին նրանք ու տանջվեցին չարիքների նեղությունից ու վշտերից:

Գերությունից, նեղությունից, որոնք կրում էին բաբելոնացիների և դևերի պատճառով:

39. Եկն անարգութիւն ի վերայ իշխանաց նոցա. մոլորեցոյց զնոսա յանապատի և ոչ ի ճանապարհի:

Անարգանք թափվեց նրանց իշխանների վրա, Տերը մոլորեցրեց նրանց ճանապարհազուրկ անապատներում:

Հրեա իշխանները, որ նշանավոր էին, անարգվեցին, քահանաներն ու թագավորները, ինչպես Սեդեկիան, Եքոնիան, և հեթանոս թագավորներն ու իշխանները, որոնք մոլորվել էին կռապաշտությամբ: Արդ, հրեա թագավորներն ու իշխաններն անարգվեցին, և ոչ մի տեղ չերևացին: Մոլորեցրեց նրանց, ոչ թե Աստված է մոլորեցնում, այլ անհավատներին է թույլ տալիս, և թողնում է ու գնում է Աստծու սրբերի անկոխ [ճանապարհով]:

40. Օգնեաց տնանկին յաղքատութեան, առաջնորդեաց որպէս խաշին ազգի նոցա:

Տնանկներին օգնեց աղքատության մեջ, ոչխարների պես առաջնորդեց նրանց, որ ազգ դառնան:

Աղքատության մեջ, որ հրեան չուներ օրենքի ճրագը, իսկ հեթանոսը՝ հոգևոր բարիքների մեծ ավետիսը, Տերն օգնեց առաքյալների միջոցով: Առաջնորդեց, հովիվ կոչեց նրանց՝ ասելով, թե այլևս իմ ոչխարներն են, որ պետք է արածեցնեմ նրանց, և լսեն իմ ձայնը:

41. Տեսցեն ուղիղք, և ուրախ եղիցին. և ամենայն անօրէն խցցէ զբերան իւր:

Թող արդարները տեսնեն և ուրախանան, և բոլոր անօրենները փակեն բերաններն իրենց:

Արդարները՝ ի սկզբանե ընտրվածները, որոնց ասաց. «Երանի՜ ձեր աչքերին, որ տեսնում են» (Մատթ. 13:16): Եվ բոլոր անօրենները փակեն բերաններն իրենց, որ ոչ հավատքով արդար սիրտ ունեն և ոչ էլ բերանով խոստովանում են փրկությունը:

42. Ո՞վ է իմաստուն, որ պահեսցէ զայս. և ի միտ առցէ զողորմութիւնս Տեառն:

Ով է իմաստունն այն, որ պիտի պահպանի սա, և հասկանա ողորմությունը Տիրոջ:

Իբրև թե խորիմաց ու առակավոր են, իմաստուններից է պետք լսել և իմանալ, և լսել. «հավատարիմ և իմաստուն տնտես» (Ղուկ. 12:42), տալ հոտին Տիրոջ ողորմությունը և իշխանների՝ սրբություն պահելը. նախ նկատի ունի անձի սրբությունը, և ապա՝ արժանի բաներ մտածելը և ըստ պատշաճի գործելը:

 

 

Վարդան Արևելցի, Մեկնութիւն Սաղմոսացն Դաւթի, Էջմիածին, 1797 թ.

Գրաբարից թարգմանեց Գայանե Թերզյանը