«Զգույշ եղիր, որ չլինի թե քո մեջ եղած լույսը խավարի»

Մեղքի խավարն այնպես է պատել ողջ աշխարհը, որ առանց Քրիստոսի անհնար է այն հաղթահարել: Տիրոջ խոսքի համաձայն՝ մարդը հայտնվում է խավարի մեջ և մոլորվում այս աշխարհում, երբ հիվանդ աչք ունի. «Մարմնի ճրագն աչքն է, երբ քո աչքն առողջ է, քո ամբողջ մարմինը լուսավոր կլինի, իսկ երբ քո աչքը հիվանդ է, քո ամբողջ մարմինը խավար կլինի: Ուրեմն զգո՜ւյշ եղիր, որ չլինի թե քո մեջ եղած լույսը խավարի: Եթե քո ամբողջ մարմինը լուսավոր է, առանց խավարի մի մասնիկ ունենալու մեջ, այն ժամանակ ամեն ինչ այնպես լուսավոր կլինի, ինչպես երբ ճրագն իր շողերով լուսավորի քեզ» (Ղուկ. 11:34-37): Բացի մարմնական աչքերից մարդն ունի նաև հոգու աչքեր, որ, ըստ հայրաբանության՝ միտքն են, բանականությունը, նաև՝ մտադրությունները: Լույսի մեջ ապրելու համար անհրաժեշտ է առողջ աչք ունենալ և աշխարհի Լույսին՝ Քրիստոսին, սրտից ներս ունենալ: Աստվածային լույսի ներքո ապրողն ամեն ինչին նայում է Քրիստոսի աչքերով, նրա համար հստակ է՝ ինչպիսի հարաբերություն ունենա մերձավորների հետ և ինչպես ինքն իր հետ հաշտ ապրի: «Եթե քո աչքը՝ մտադրություններդ մաքուր են ու աստվածահաճո, ապա քո բոլոր գործերը, այդ մտադրությամբ կատարված, նույնպես կլինեն մաքուր, արդար և լուսավոր: Իսկ եթե քո աչքը չար է, այսինքն՝ մտադրություններդ ապականված են և մթագնած՝ ցանկասիրությամբ ու ժամանակավոր բարիքների ձեռքբերմամբ, ապա քո բոլոր գործերը, որ բխում են անմաքուր մղումից, խավարին հաղորդակից կլինեն»,- ասել է Օգոստինոս Երանելին:

Հիսուս դեռ մարմնի ճրագի մասին էր խոսում, երբ մի փարիսեցի խնդրեց նրան, որ ճաշի գա իր տուն: Հիսուս ներս մտավ ու սեղան նստեց: Փարիսեցին գայթակղվեց՝ տեսնելով, որ Տերը չի լվանում իր ձեռքերը ճաշից առաջ: Նա զարմացավ, որ նման սրբություն ունեցող մեկը կարող է անտեսել օրենքը, քանի որ իր բոլոր հյուրերը, անկասկած, կատարում էին սահմանվածը: Քրիստոս գիտեր, թե ինչ արձագանք էր գտնելու իր արածը, բայց Նրա համար անհրաժեշտ էր ցույց տալ առավել էականը: Օգտվելով հարմար առիթից՝ Նա մերկացրեց փարիսեցիներին այն ամենի միջոցով, ինչով հյուրասիրում էին իրեն: Փարիսեցիները մտավախություն ունեին, որ որևէ անմաքուր բանի դիպչելով՝ անմաքրության մեջ կհայտնվեն, այդ պատճառով հոգ էին տանում սեղանի վրա դրված անոթների և բաժակների մաքրությանը՝ դրան տալով կրոնական նշանակություն: Այնինչ այդ անոթներն ու բաժակները, որ ներսից լի էին կերակուրներով և ըմպելիքներով, ձեռք էին բերվել անարդար միջոցներով՝ խաբեությամբ, հափշտակությամբ և կեղծավորությամբ: Տերը հանդիմանեց նրանց այն պատճառով, որ նրանց հոգևոր կյանքը կենտրոնացած է միայն արտաքինը պահպանելու մեջ: Արտաքին ասելով՝ Քրիստոս նկատի ունի մարմինը, իսկ ներքին ասելով՝ հոգին, որ չի երևում: Ըստ փարիսեցիների, եթե մարդը հանգամանորեն հետևում է ծիսական կանոններին, նա իրավունք ունի իրեն Աստծու աչքին արդար համարելու: Տերն ասաց փարիսեցիներին. «Հիմա դուք՝ փարիսեցիներդ, մտահոգված եք բաժակի և պնակի արտաքինը մաքրելով, մինչդեռ ձեր ներսը լի է հափշտակությամբ և չարությամբ» (Ղուկ. 11:39): Քրիստոս նախատեց փարիսեցիներին, որ նրանք թեև մաքրում են մարմինը, բայց հոգին թողնում են անմաքուր: Եկեղեցու հայրերը նշում են, որ փարիսեցիներին ուղղված Տիրոջ հանդիմանական խոսքերն ուղղված են նաև ողջ մարդկությանը, քանի որ շատ հաճախ մարդիկ հոգ են տանում միայն իրենց արտաքինի, բայց ոչ ներքինի մասին: Մարդ կարող է կանոնավոր եկեղեցի գնալ, ծանոթ լինել Աստծու խոսքին և եկեղեցու հայրերի գրվածքներին, հանուն եկեղեցու պայծառության ողորմություն անել, բայց եթե նրա ամենօրյա կյանքում նկատելի են հպարտություն, ատելություն, այլ մարդկանց հանդեպ անտարբերություն և անազնիվ վերաբերմունք, ապա նա դեռ հեռու է ճշմարիտ քրիստոնյա անունը կրելու պատվից: Քրիստոնյան նա չէ, ով մանրակրկիտ կերպով հետևում է միայն արտաքին կանոններին՝ մոռանալով ճշմարտության, զղջման, մարդկանց հանդեպ սիրո և կարեկցանքի մասին: Ներքին անզղջությունն ու անմաքրությունն ապականում է ողջ արտաքինը, նույնիսկ ամենաջանասեր ծառայությունն անգամ: Այդ պատճառով Տերը, փարիսեցիներին կրկին անգամ հանդիմանելով, ասաց. «Անմիտնե՛ր, նա, ով արտաքինը ստեղծեց, ներքինն էլ չստեղծե՞ց» (Ղուկ. 11:40): Ըստ հայրաբանության՝ Նա, ով սահմանեց արտաքինի համար օրենքներ, մի՞թե ներքինի համար օրենքներ չսահմանեց, մի՞թե Աստված միայն մարմինը ստեղծեց և ոչ հոգին: Եվ եթե ստեղծել է և՛ մարմինը, և՛ հոգին, ապա պահանջում է, որ հոգ տանենք թե՛ մեկի և թե՛ մյուսի մասին: «Հնարավո՞ր է հաճելի լինել այն բաժակը, որ ոսկուց է, բայց իր մեջ մահացու ըմպելիք է պարունակում»,- ասել է Ս. Հովհան Ոսկեբերանը:

Երբ մարդը հոգ է տանում միայն արտաքինի մասին՝ մոռանալով հոգին, ապա վաղ թե ուշ նրա հոգու աչքերն սկսում են հիվանդանալ, խավարել, և նա ամեն ինչ ընդունում ու վերլուծում է խավարի մեջ՝ Աստծուն ոչ հաճելի կերպով: «Մեղուն ու ճանճը» առակում պարզորոշ նկատում ենք, թե ինչպես է տարբերվում առողջ աչք ունեցողը հիվանդ աչք ունեցողից. «Եթե ճանճին հարցնես՝ արդյո՞ք շրջակայքում ծաղիկներ կան, կպատասխանի. «Չգիտեմ, իսկ գոմաղբ ու տարբեր աղտեղություններ շատ կան այն առվում»: Եվ ճանճը հերթով կթվարկի այն բոլոր աղբանոցները, որտեղ եղել է: Իսկ եթե մեղվին հարցնես. «Այստեղ աղտեղություններ չե՞ս տեսել»: Կպատասխանի. «Աղտեղություննե՞ր: Ո՛չ, ոչ մի տեղ չեմ տեսել: Այստեղ այնքա՜ն անուշաբույր ծաղիկ կա»: Ճանճը ամենածաղկաշատ մարգագետնում էլ կեղտոտ տեղ կգտնի ու կնստի դրա վրա, իսկ մեղուն ամենագարշահոտ ճահճում էլ ջրաշուշան կգտնի ու նեկտար կհավաքի դրանից»:

Կույր միտք ունեցողին Պողոս պատրիարք Ադրիանուպոլսեցին հետևյալ բնորոշումն է տվել. «Կույր է միտքը, եթե չի խոկում Աստծու մասին, համր է, եթե չի աղոթում, խուլ է, եթե չի լսում Աստծու պատվիրանները, մեռած է, եթե չի սիրում Աստծուն, թշնամի է Աստծուն, եթե սիրում է այն, ինչ ատում է Աստված. ամբարշտություն է՝ խնդրել Աստծուց այն, ինչ Նա չի կամենում»: Տեղին է հիշել նաև հայոց պատմագիր Եղիշեի նշանավոր ասույթը՝ լավ է աչքով կույր լինել, քան մտքով։  

Այսինքն՝ մարդու կյանքը կախված է նրանից, թե ինչպիսին է իր ներքին աչքը, ո՞ւր է նայում և ինչ նպատակներ ունի: Եթե ձգտում է մաքրության ու բարության, ապա իր արարքները կլինեն մաքուր ու բարի, իսկ կյանքը՝ լուսավոր, իսկ եթե ձգտում է չարիքի, զեխության և երկրի վրա հարստության ու փառքի ձեռքբերման, ապա այնտեղ էլ կուղղվեն նրա արարքներն ու ողջ կյանքը: Մարդն իր կյանքն անկենդան ու խավար է դարձնում այն պատճառով, որ չի նայում այնտեղ, ուր անհրաժեշտ է: Քրիստոսի Մարմնի՝ եկեղեցու անդամ համարվող քրիստոնյան մկրտության լույսն Աստծուց ընդունում է ոչ թե դատապարտության, այլ ուրախության և հավիտենական կյանքին արժանանալու համար: Քրիստոսի հետևորդը, ինչպես ասել է աբբա Եսային, չի կարող մեկ աչքով դեպի վեր նայել, մեկ աչքով՝ դեպի ներքև: Մարդ չի կարող դա անել, քանի որ հակաբնական է, այսինքն՝ չի կարող միաժամանակ ձգտել դեպի երկինք և դեպի երկիր: Մարդը, մեղանչելով, կորցնում է իր մեջ աստվածային լույսը, կորցնում է բարին չարից, ճշմարտությունը ստից տարբերակելու ընդունակությունը: «Ուրեմն զգո՜ւյշ եղիր,- ասում է Քրիստոս,- որ չլինի թե քո մեջ եղած լույսը խավարի» (Ղուկ. 11:35): Աստվածային այս լույսից զուրկ մարդկային հոգին սարսափելի խավարի մեջ է հայտնվում, և քրիստոնյան պետք է փորձի իրեն՝ արդյո՞ք մեղքի խավարը տեղ չի գտել իր հոգում:  

Կազմեց Կարինե Սուգիկյանը