Երեք օրհնաբեր օր Սյունյաց աշխարհում

Մեր Տերը՝ Հիսուս Քրիստոս, Իր երկրային կյանքի ընթացքում բազում անգամ աղոթելով, Իր հետևորդներին մշտապես աղոթելու պատգամ տվեց: Ավետարանում կարդում ենք, որ Հիսուս աղոթելիս ասաց՝ Ես գիտեի, որ ամեն ժամ լսում ես Ինձ (Հովհ. 11:42): Եկեղեցական հեղինակներից Որոգինեսն ասել է, որ Հիսուսի արտասանած և ավետարանչի պահպանած խոսքը հստակորեն ցույց է տալիս, թե նա, ով միշտ աղոթում է, միշտ էլ լսելի է:

Տիրոջ օրինակի համաձայն՝ հայ քրիստոնյայի կյանքի անբաժանելի ու կարևոր մաս է հանդիսացել աղոթքի ճանապարհը, որ սկիզբ է առել Հայոց աշխարհը աստվածային լույսով լուսավորվելուց ի վեր և շարունակվում է առ այսօր: Հոկտեմբերի 19-ին Զորավոր Ս. Աստվածածին եկեղեցու համայնքը, ԱՀԹ առաջնորդական փոխանորդ Գերաշնորհ Տ. Նավասարդ արք. Կճոյանի օրհնությամբ և հոգևոր հովիվ Տեր Գրիգոր քահանա Գրիգորյանի առաջնորդությամբ, եռօրյա ուխտագնացության մեկնեց Սյունյաց աշխարհի սրբավայրեր: Աղոթքի երկար ուղին ուխտավորներին նախ առաջնորդեց Հայաստանի հնագույն բնակավայրերից մեկը՝ Գորիս քաղաք, ուր նրանք միասնական աղոթքի կանգնեցին առաջնորդանիստ Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցում (19-20-րդ դդ.), ապա՝ Հին Գորիսի Ս. Հռիփսիմե եկեղեցում (1776 թ.):

Այնուհետև ուխտավորներն ուղևորվեցին Կապան, որտեղ նրանց դիմավորեց և ողջունեց Կապանի Ս. Մեսրոպ Մաշտոց եկեղեցու հոգևոր հովիվ Տեր Վահան քահանա Հեբոյանը: Տեր Հոր և ուխտավորների հանդիպումն ուրախություն պատճառեց երկուստեք, քանի որ Տեր Վահանը՝ որպես դպիր և սարկավագ, տարիներ առաջ ծառայել է Զորավոր Ս. Աստվածածին եկեղեցում: Տեր Հոր ուղեկցությամբ ուխտավորները մեկնեցին Կապանի Վերին Խոտանան, որ Հայոց հայրապետներից Ս. Մովսես Գ Տաթևացի հայրապետի (1578-1632 թթ.) ծննդավայրն է եղել, ով իր բեղուն գործունեության արդյունքում հիմնել է Ս. Անանիայի անապատը, որ գտնվել է Զորավոր Ս. Աստվածածին եկեղեցու տարածքում: Ուխտավորներն այցելեցին Վերին Խոտանանի Ս. Աստվածածին եկեղեցի (17-րդ դար), որ նմանություն ուներ Զորավոր Ս. Աստվածածին եկեղեցու հետ և Ս. Աստվածամոր և Ս. Մովսես Գ Տաթևացի հայրապետի բարեխոսությանը դիմելով՝ Տիրոջ ողորմածությունը հայցեցին Հայ եկեղեցու, Հայոց ու Արցախ աշխարհների և Հայոց բանակի համար: Այնուհետև Տեր Վահանը ուխտավորներին ներկայացրեց եկեղեցու պատմությունը՝ նշելով, որ բանավոր տեղեկության համաձայն՝ այս սրբավայրում է Ս. Մովսես Գ Տաթևացի հայրապետն առաջին անգամ շապիկ հագել և ծառայել Աստծուն: Հրաժեշտ տալով ուխտավորներին՝ Տեր Հայրը մաղթեց, որ Տերն ի կատար ածի նրանց բոլորի ուխտը:

Հաջորդ սրբավայրը, որ հյուրընկալեց ուխտավորներին, Կապանից 3 կմ հյուսիս-արևմուտք, Ողջի գետի աջ ափի գեղատեսիլ անտառապատ լեռնալանջին գտնվող Վահանավանքն էր (10-11-րդ դ.): Ուխտավորները Տեր Գրիգորի և Վահանավանքի հոգևոր հովիվ Տեր Ավետիք քահանա Մարտիրոսյանի գլխավորությամբ Երեկոյան ժամերգության մասնակցեցին:

Ուխտագնացության երկրորդ օրը ուխտավորները միասնական աղոթք վերառաքեցին առ Տեր Մեղրիի շրջանի վեց սրբավայրերում: Մեղրիի Մեծ թաղի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցում մասնակից եղան Ս. Պատարագի՝ եկեղեցու հոգևոր հովիվ Տեր Ռաֆայել քահանա Խաչիկյանի մատուցմամբ: Պատարագիչ քահանան քարոզին անդրադարձավ աստվածային մեծագույն սիրուն և այդ սիրո մեծագույն արտահայտությանը՝ Աստծո Որդու աշխարհ գալուն և զոհաբերմանը՝ հանուն մարդկության փրկության. «Աստված այնքան սիրեց աշխարհը, որ մինչև իսկ Իր միածին Որդուն տվեց, որպեսզի նա, ով հավատում է Նրան, չկորչի, այլ հավիտենական կյանք ունենա» (Հովհ. 3:16): Ս. Պատարագի ավարտին ուխտավորները Տեր Ռաֆայելի հյուրընկալ օջախում սիրո ճաշ վայելեցին:

Այնուհետև Ագարակի զորամասի գնդերեց Դավիթ սարկավագ Հովհաննիսյանի ուղեկցությամբ ուխտավորներն այցելեցին Մեղրի քաղաքի հյուսիսային բարձրադիր մասում գտնվող Ս. Հովհաննես եկեղեցի (17-րդ դ.), որ ժողովրդի շրջանում հայտնի է նաև «Անապաստանաց վանք» անվամբ, որից հասկանալի է դառնում, որ եկեղեցին նաև կացարան է եղել բազմաթիվ անապաստան ներգաղթյալների համար: Սրբավայրում ընդհանրական աղոթքից հետո ուխտավորները շարականներ երգեցին:

Հաջորդ ուխտավայրը Մեղրիի խոնարհված և անանուն սրբավայրն էր, որի բազմադարյան աղոթքի շնչին միացավ նաև Զորավոր Ս. Աստվածածին եկեղեցու ուխտավորների միասնական աղոթքը: Սրբավայրերով հարուստ Մեղրին չէր դադարում հիացնել իր ուխտավորներին: Մեղրիի Փոքր թաղի Սուրբ Հովհաննես (Ս․ Սարգիս) եկեղեցու (17-րդ դ.) սուրբ հարկից ներս ուխտավորները կրկին համախմբվեցին ընդհանրական աղոթքի շուրջ, ապա Դավիթ սարկավագի բացատրությամբ ծանոթացան միջնադարյան հայտնի նկարիչ Նաղաշ Հովնաթանի տոհմի նկարիչների նկարազարդած եկեղեցու որմնանկարներին:

Օրվա նախավերջին սրբավայրում՝ Կարճևանի Ս. Աստվածածին եկեղեցում (18-րդ դ.), Տեր Գրիգորն ընդհանրական աղոթքից հետո հոգեհանգստյան կարգ կատարեց՝ զոհված զինվորների և ուխտավորների ննջած հարազատների հոգիների հանգստության և խաղաղության համար, իսկ Շվանիձորի Ս. Աստվածածին եկեղեցում (17-րդ դ.) ուխտավորները մասնակից եղան Հանգստյան ժամերգության:

Ուխտագնացության երրորդ օրն ուխտավորներն այցելեցին Սյունի վանք՝ Սիսիանի Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի (6-րդ դ.): Պատմա-ճարտարապետական գրականության մեջ Սյունի վանքը սխալմամբ անվանում են «Սիսավանի եկեղեցի» և «Ս. Հովհաննես»: Այն, որ վանքի իսկական անվանումը Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ է, հաստատում են տաճարի վրա առկա երեք վիմագիր արձանագրությունները: Վաղ միջնադարյան սրբավայրում ուխտավորները փառաբանական աղոթք հղեցին առ Տեր, որ արժանի դարձրեց իրենց երեք օրհնաբեր օր ունենալու Սյունյաց աշխարհում: Ուխտի յուրաքանչյուր ճանապարհ օգնում է ուխտավորին՝ վառ պահելու իր հոգու լույսը և այդ լույսի ներքո իր մեջ աստիճանաբար նորոգելու մեղքից վնասված Աստվածային պատկերն ու նմանությունը:

Կարինե Սուգիկյան