«Ես եմ ճանապարհը և Ճշմարտությունը, և Կյանքը»

Ինչպես գիտենք, այս տարի Հայ առաքելական Սուրբ եկեղեցին ապրիլի 5-ին նշում է Սուրբ զատիկը կամ Հարության տոնը: Այն քրիստոնեական հավատի հիմնաքարն է, քանի որ առանց Քրիստոսի հարության քրիստոնեությունը պարզապես կլիներ հերթական մի կրոնական, փիլիսոփայական, բարոյախոսական ուղղություն: Հիսուսի հարությունն է, որ գլխավորապես վկայում և ազդարարում է քրիստոնյայի հավատի ճշմարտացիությունն ու ապացույցը: Սբ. Պողոս առաքյալն ասում է, թե եթե Քրիստոս հարություն չի առել, ապա զուր է մեր հավատը և քարոզչությունը (Ա Կորնթ. 15.13-18): Սակայն հասարակ կյանքով ապրող առաքյալները, ովքեր լքել էին Հիսուսին խաչելության ճանապարհին, մի քանի օր անց դառնում են Քրիստոսի անձնազոհ նվիրյալներն ու խանդավառ քարոզում փրկության ավետիսը: Ինչպե՞ս նրանք այդպես փոխվեցին և նույնիսկ պատրաստ էին իրենց կյանքը վտանգելու: Սբ. Պողոս առաքյալն իր ժամանակակից կորնթացիներին այդ առնչությամբ գրում է, որ Քրիստոս մեռավ մեր մեղքերի համար, թաղվեց և հարություն առավ: Երևաց Կեփասին, ապա տասներկու առաքյալներին, ապա երևաց միանգամից ավելի քան հինգ հարյուր եղբայրների, որոնցից շատերը կան մինչև այժմ, ոմանք էլ՝ ննջեցյալ եղան: Եվ ապա երևաց Հակոբոսին, ապա բոլոր առաքյալներին (Ա Կորնթ. 15.3-7): Սա Քրիստոսի հարության ականատեսների մասին վկայող անջնջելի մի պատմական դրվագ է, որտեղ բարոյական կյանքով ապրող առաքյալները խոսում են իրենց տեսած իրականության մասին: Դրա համար էլ սբ. Հովհաննես առաքյալն ասում է. «Խոսում ենք Նրա մասին, որ սկզբից էր, որի մասին լսեցինք, որին ականատես իսկ եղանք, որին նայեցինք և որին մեր ձեռքերը շոշափեցին, այսինքն՝ Կենաց Բանը» (Ա Հովհ.1.1): Հիսուսի հարությունը փոխեց հուսահատված առաքյալներին և կյանքի հույսով լցրեց, ուժ տվեց նրանց, որ վկայեն այն խոստումը, որին ճշմարիտ Աստծուն ճանաչողները սպասում էին անհիշելի ժամանակներից, և ՈՒմ առաքյալները տեսան, ինչպես և վկայում է սբ. Պետրոսը. «Ոչ թե հնարովի առասպելների հետևից գնալով է, որ ձեզ ճանաչեցրինք մեր Տեր Հիսուսի Քրիստոսի զորությունը և գալուստը, այլ մենք իսկ ականատես եղանք նրա մեծությանը» (Բ Պետր. 1.16): 
Մարդկությունն իր սկզբնավորման օրերից փորձել է գտնել անմահության ուղին, բայց բոլոր ճանապարհները ձախողվել են: Ստեղծվել են տարբեր տեսություններ, թե՛ կրոնական, թե՛ փիլիսոփայական, սակայն բոլորն էլ ի վերջո հանգել են մի եզրագծի, որտեղից այն կողմ չեն կարողացել անցնել, քանի որ մարդու համար այն եղել է անկարելի: Նրա բոլոր ձգտումները, ծրագրերն ու երազանքները դադարել են գոյություն ունենալուց, որովհետև մահը սահմանափակել է ամեն ինչ՝ երկրային ժամանակի մեջ սահմաններ գծելով մարդու շուրջը: Ամբողջ հարցն այն է, որ բանական արարածը Եդեմի պարտեզում որոշում է կայացրել ապրել առանց Կյանքի՝ Աստծո՝ այսպիսով ակամայից դեմ գնալով անմահությանը: Այս հետընթացը տարել է ոչ թե զարգացում, այլ աստիճանական քայքայում և ոչնչացում: Ընկնելով գոյապայքարի մեջ՝ Ադամի շառավիղները անհիշելի ժամանակներից սերնդեսերունդ պատմել են Արարչի կողմից իրենց տրված փրկության ավետիսը, որն արտացոլվել է հնագույն կրոնների հավատալիքներում: ՈՒշագրավ է, որ հնագետները Ադամի և Եվայի պատմությունը գտել են հին բաբելոնյան, եգիպտական, հնդկական կրոնական արձանագրություններում: Այլ հարց է, թե այս պատմությունն ինչու է հայտնի դարձել աշխարհին սուրբգրային Հնգամատյան գրքի միջոցով: Հին բոլոր ազգերն էլ ճանաչել և հավատացել են ճշմարիտ Աստծուն և սպասել Փրկչի գալստյանը: Նրանց մեջ միշտ էլ եղել են Աստծուն հավատարիմ անձինք և թագավորներ, ովքեր պահել են Երկնավոր Հոր պատգամները և ճշմարիտ հավատը, ինչպես Սուրբ գիրքը վկայում է Մելքիսեդեկի մասին (Ծննդ.14.18-20): Եվ այս առումով պատահական չէր նաև, որ Ավետարանն անուղղակի վկայում է այդ մասին. Հիսուսին առաջինը եկան երկրպագելու ոչ թե հրեաները, այլ օտարազգի մոգերը (Մատթ. 2.1-12): Սակայն իր մեծագույն դերակատարությունն ունեցավ Աբրահամն իր անվերապահ հավատի շնորհիվ՝ արժանանալով Աստծու օրհնությանը և Փրկչի գալստյան խոստման վերահաստատմանը. «Քո սերնդի շնորհիվ պիտի օրհնվեն աշխարհի բոլոր ազգերը այն բանի համար, որ անսացիր իմ ձայնին» (Ծննդ. 22.18): Այնուհետև ասպարեզ են գալիս մարգարեները, ովքեր վերհիշեցնում են Աստծո խոստումը, թե շուտով գալու է աշխարհի փրկիչը: Բայց Աբրահամի սերնդից ձևավորված հրեա ազգն արդեն հոգևոր կերպով չէր ընկալում փրկության ավետիսը: Նրանց համար այն դարձել էր քաղաքական փրկության ուղի, հասարակա-քաղաքական հույսի երազանք՝ այն մեծ սպասումով, թե Մեսիայի գալուստը իրենց երկրային կյանքի կեցության բարելավում է ենթադրում և հրեաների համար այդ ժամանակներում ազատագրում Հռոմեական կայսրությունից: Բայց Աստված այլ ծրագիր ուներ: Նա կամենում էր փրկել բոլոր ազգերին, ժողովուրդներին, ամեն անհատին, այստեղից էլ պետք է բխեր հասարակական փոփոխությունը, սակայն հրեաները չէին ակնկալում անհատական փոփոխություն, այլ հասարակա-քաղաքական կառավարման փոփոխություն: Հիսուսի և հրեաների միջև փրկչաբանական գործառույթների բախումներից մեկը հենց այս տարբերությունն էր: Ազատության խորհուրդը, որը մարդուն տրվել էր, հոգևոր խորհուրդ ուներ, որովհետև այն վերանորոգման ավետիսն էր՝ Քրիստոսի հարության միջոցով: Երբ Հիսուս հանդիսավոր կերպով մուտք գործեց Երուսաղեմ, հրեա ժողովուրդը կարծեց, թե հինգ հազարին հրաշքով կերակրողը, զորավոր գործեր կատարողը վերջապես մարտահրավեր է նետել օտար զավթիչների դեմ` հիմնելու համար Դավիթ արքայի նոր երկրային թագավորությունը, որի միջոցով Իսրայելի ազգը պետք է իշխեր բոլոր ազգերի ու աշխարհի վրա: ՈՒստի Հիսուսին դիմավորեցին որպես երկրային նոր աշխարհակարգ ձևավորող անձի, ով իր գերբնական զորությամբ և կարողությամբ պիտի ազատագրեր հրեաներին՝ ստեղծելով Երկիր մոլորակում հուդայական աստվածային միապետություն, ուր մարդը պետք է ծառայեր մի խումբ հրեա իշխանավորների օրենքներին: Բայց Հիսուս մերժեց այդ ընկալումները և Երուսաղեմ եկավ ավետելու համար հոգևոր թագավորության գալուստն ու հաստատումը: Հրեա ժողովրդի հիասթափությունը մեծ էր, երբ իրեն Աստծո Որդի և Մեսիա հռչակած Հիսուսը չարդարացրեց նրանց հույսերը, և նրանք պատրաստ էին Նրան դիմավորելու ատելությամբ և նույնիսկ մահվան մատնելու, ինչպես և ի վերջո արեցին: Սակայն իրականացավ Աստծո խոստումը՝ դեռևս վկայված Ադամին և Եվային (Ծննդ. 3.15), և Հիսուս հարություն առավ՝ մարդկության առջև բացելով փրկության դուռը, որտեղ մահն այլևս գոյություն չուներ: Այդ իսկ պատճառով սբ. Պողոս առաքյալը մեծ խանդավառությամբ ասում է, թե «ո՞ւր է, մահ, քո խայթոցը» (Ա Կորնթ. 15.55): Հիսուսի հարությունը մարդկության պատմության անիվը շրջեց դեպի անմահության ճանապարհը, այնուհանդերձ, մարդկությունը ճանապարհ ունի անցնելու իր հետընթացից մինչ ամբողջական անմահություն, և ներկայիս ժամանակի սլաքները շարժվում են այդ ընթացքից դեպի հավերժության ուղին, մինչ երկրորդ գալստյան ժամանակների լրումը:

Հովհաննես սրկ Մանուկյան