Հայրերի վարքից

1. Սա է Ղազարոսը՝ Քրիստոսի բարեկամը, որ չորս օրվա մեռած էր և հարություն առավ: Եվ Սուրբ Հոգու գալուստից հետո՝ առաքյալների կողմից եպիսկոպոս ընտրվեց և ուղարկվեց Կիպրոս՝ Կիտուան քաղաքը, և այնտեղ քարոզեց Քրիստոս: Իր առաջին մահից 15 տարի հետո մահացավ և կյանքի ամբողջ տևողության ընթացքում չծիծաղեց («Վարք սրբոց»):

2. Վարդապետներից մեկը վերջին փողի մասին ասում է. «Այն այնքան սարսափելի է, որ թե՛ ուտելիս, թե՛ խմելիս, և ինչ էլ որ անելիս լինեմ, ինձ այնպես է թվում, թե այն փողը գոչում է ականջիս՝ ասելով. «Ելեք, բոլոր մեռյալներ և տվեք հաշիվը ձեր գործերի»: Ինչպես այն թագավորը, որ բնավ չէր ծիծաղում և շատ հազվադեպ էր ուրախ լինում, բայց արդար դատաստան էր տեսնում: Իշխանները և նախարարները աղաչեցին այս թագավորի եղբորը, որ հարցնի թագավորից տխրության պատճառը, թե ինչո՞ւ երբեք չի ծիծաղում և միշտ օրն անցկացնում է տխուր-տրտում: Եվ ասաց արքան. «Վաղը կտամ պատասխանը»: Եվ մյուս օրը հրամայեց եղբոր տան մոտ դատապարտություն ազդարարող փողեր հնչեցնել՝ երկար և շատ բարձր: Նաև հրամայեց շատ խոր փոս փորել և մինչև կեսը կրակ վառել, հորի վրա հին, փտած աթոռ դնել՝ աթոռի վերևում բարակ թելով երկսայրի սուր կախել: Սրա մոտ սեղան դնել պատրաստված զանազան խորտիկներով, ուտելիքներով և անուշահամ գինով: Այնժամ եղբորը նստեցրեց աթոռին, չորս կողմից սուսերակիրներ կանգնեցրեց՝ առջևից, թիկունքից, աջից և ձախից: Հրամայեց, որպեսզի բոլորը քնարներ և նվագարաններ նվագեն: Եվ ասաց թագավորն իր եղբորը. «Ուրախ եղիր և զվարճացիր, կեր, խմի՛ր, և սիրտդ թող բերկրանքի մեջ լինի»: Եղբայրն ասաց. «Ինչպե՞ս կարող եմ ուրախանալ կամ ծիծաղել, երբ ամեն կողմից մեծ նեղության մեջ եմ»: Այնժամ թագավորն ասաց. «Ինչպես դու ես հիմա, այնպես եմ ես ամեն ժամ: Ինչպես դու իմ փողի ձայնից վախեցար, չնայած, իմ հանդեպ ոչ մի հանցանք չես գործել, նույնպես և ես երկնչում եմ վերջին՝ Տեառնագալուստ փողից, քանի որ մեղավոր և հանցավոր եմ Աստծո առաջ: Փտած աթոռը՝ մարմինս է, իսկ երբ նայում եմ վեր, տեսնում եմ արդար Դատավորին, որին հաշիվ եմ տալու ամեն մի խոսքի, գործի և խորհուրդի համար: Ցած եմ նայում ու միտքս եմ բերում դժոխքի հուրը, և դատապարտյալ ների տանջանքները, նայում եմ առջևս և տեսնում եմ մեղքերս, որ գործեցի և ժամանակս իզուր անցկացրի: Նայում եմ ետ՝ միտքս եմ բերում մահը, որին շարունակ մոտենում եմ և ոչ ժամը գիտեմ, ոչ տեղը: Ձախ եմ նայում. տեսնում եմ դևերին, որ գիշեր-ցերեկ իմ անձն են փնտրում, և դեմ են իմ փրկությանը: Աջ եմ նայում. տեսնում եմ Աստծո հրեշտակներին, որ միշտ բարի խորհուրդ են տալիս, չար ճանապարհից դարձնում են ինձ, որոնք, ավա՜ղ, ոչ միշտ կատարեցի, և չգնացի նրանց բարի խրատների համեմատ: Եվ այս պատճառով էլ, չեմ կարողանում ծիծաղել և սիրտն իմ զվարճությանը տալ»:

Եվ այսպես, ամեն մարդ պետք է իր ականջը վերջին օրվա փողին պահի և չուրախանա այս աշխարհի ուրախությամբ («Հայելի Վարուց»):

3. Մի օր ես հարցրեցի երանելի Հուլիանոսին, թե ո՞վ է այստեղ փչացնում գրքերը, քանի որ որտեղ  գրված էր. «Աստված կամ՝ Հիսուս Քրիստոս, կամ Փրկիչ», այնտեղ տառերի ուրվագծերը գրեթե ջնջված էին: Երանելին պատասխանեց ինձ՝ ասելով. «Չեմ թաքցնի քեզանից ոչինչ: Անառակ կինը, որ եկավ Փրկչի մոտ, ողողեց Նրա ոտքերը արցունքով և սրբեց իր մազերով: Եվ ես, երբ կարդալիս հանդիպում եմ իմ Աստծո անվանը՝ հեղեղում եմ իմ արցունքներով, որպեսզի ես էլ պոռնիկ կնոջ նման Նրանից ստանամ մեղքերի թողություն»: Իսկ ես սիրով ասացի նրան. «Աստված, որպես մարդասեր, կընդունի քո մտադրությունը, բայց խնդրում եմ, խնայիր նաև գրքերը»: Նա պատասխանեց ինձ և ասաց. «Չի ոռոգվում սիրտն իմ, եթե չարտասվեմ իմ Տեր Աստծու առջև» (Եփրեմ Ասորի):

4. Պատմում են հայր Արսենի մասին, երբ զբաղված էր լինում ձեռքի աշխատանքով, մշտապես թաշկինակը ծնկների վրա էր պահում այն արցունքների պատճառով, որոնք իջնում էին նրա աչքերից («Հարանց վարք»):

5. Երբ վախճանվեց հայր Արսեն Մեծը, սուրբ Պիմենը այդ լուրը լսելով՝ արտասվալից ասաց. «Երանելի ես դու, հայր Արսեն, որովհետև դու այս կյանքը լացով անցկացրիր: Քանի որ անկարելի է չլացել այստեղ կամավորապես կամ կամքիցդ անկախ՝ դժոխքի վիհերում» («Հարանց վարք»):

6. Եղբայրը հարցրեց հայր Պիմենին, թե ինչպիսին պետք է լինի վանականի գործունեությունը: Ծերը պատասխանեց. «Երբ Աբրահամը եկավ Ավետյաց երկիր, նա առաջին հերթին իր համար գերեզման գնեց և գերեզմանից սկսեց իր մուտքը Ավետյաց երկիր»: Եղբայրը հարցրեց. «Ի՞նչ է նշանակում գերեզմանը»: Ծերը պատասխանեց. «Դա լացի և հեկեկոցի տեղ է» («Հարանց վարք»):

7. Պատմում էր աբբա Իսահակը. «Մի անգամ ես նստած էի հայր Պիմենի մոտ և տեսա, որ նրա միտքը հափշտակվեց: Ես՝ մինչև գետին խոնարհվելով, խնդրեցի, որ ասի ինձ, թե որտեղ էր հայտնվել նա այդ պահին: Ստիպված լինելով հայտնել իր գաղտնիքը, նա ասաց. «Ես մտովին հայտնվել էի Փրկչի խաչի մոտ այն ժամ, երբ այնտեղ կանգնած էր Մարիամ Աստվածածինը և լացում էր, ես շատ կցանկանայի միշտ այդպիսի լացի մեջ լինել» («Հարանց վարք»):

8. Եղբայրը ասաց հայր Պիմենին. «Տուր ինձ հոգեշահ խրատ»: Ծերն ասաց. «Հայրերի մոտ ամեն բան ուղեկցվում էր լացով» («Հարանց վարք»):

9. Մի անգամ հայր Պիմենը անցնում էր հայր Անուվի հետ Դիոլկաս քաղաքի մատույցներով: Տեսնելով այնտեղ մի կնոջ, որը իրեն ծվատում էր և դառնորեն լացում մի գերեզմանի վրա, նրանք մի պահ կանգ առան այդ կնոջ մոտ, ապա մի փոքր հեռանալով հարցրեցին մի անցորդի. «Ի՞նչ է պատահել այդ կնոջը, ինչո՞ւ է նա այդպես դառնորեն սգում»: Անցորդը պատասխանեց. «Մահացել են նրա ամուսինը, որդին և եղբայրը»: Այն ժամ հայր Պիմենը՝ դիմելով հայր Անուվին, ասաց. «Ասում եմ քեզ, եթե մարդը չսպանի իր բոլոր մարմնավոր ցանկությունները և ձեռք չբերի այսպիսի լաց, չի կարող դառնալ վանական: Վանականի ամբողջ կյանքը լաց է» («Հարանց վարք»):

10. Ասաց մի օր հայր Եսային. «Եթե գինով լցված անոթը մնա բացված վիճակում, այն ժամ անոթի վրա կհավաքվեն մոծակները և մլակները, որից և գինին կփչանա: Նմանօրինակ վնասի է ենթարկվում անձը, երբ տրվում է շատախոսության, կատակների և դատարկաբանության» («Հարանց վարք»):

11. Վանական կյանքում ծիծաղը անհնարին էր համարում հայր Անտոնը, և երբ մի օր աշակերտները հարցրին նրան. «Հայր, կարելի՞ է երբևիցե ծիծաղել», ծերը պատասխանեց. «Մեր Տերը դատապարտում է ծիծաղողներին, երբ ասում է. «Վա՜յ ձեզ, որ ծիծաղում եք, որովհետև պիտի լաք և ողբաք»: Եվ այսպես, նվիրված վանականը չպիտի ծիծաղի, մեզ պետք է հաճախ արցունք թափել նրանց համար, ում կողմից անարգվում է Աստծո անունը: Նրանք խախտում են օրենքը և իրենց ամբողջ կյանքը աղտոտում մեղքերի մեջ: Լանք ու ողբանք անդադար, խնդրելով Աստծուն, որպեսզի թույլ չտա նրանց՝ կարծրանալ մեղքի մեջ, և մահը վրա չհասնի մինչև ապաշխարելը» («Հարանց Վարք»):

12. Մի որսորդ անապատում տեսնելով հայր Անտոնին եղբայրների հետ կատակելիս, գայթակղվեց նրանից: Իսկ ծերն այս իմանալով, կամեցավ նրան համոզել, թե պետք է երբեմն զիջել եղբայրներին: Եվ ասաց նրան. «Դիր քո նետը աղեղին և ձգիր», և այնպես արեց: Ծերը դարձյալ ասաց, որ էլի ձգի, և նա արեց: Երրորդ անգամ ասաց, որ էլ առավել ձգի, իսկ որսորդն ասաց. «Եթե չափից ավելի ձգեմ, աղեղը կկոտրվի»: Ծերն ասաց նրան. «Այսպես է նաև, եղբայր, Աստծո գործը, եթե չափից ավելի նեղենք եղբայրներին՝ եռանդը կվերանա, դրա համար պետք է երբեմն զիջել նրանց»: Այս լսելով, որսորդը շատ շահեց և գնաց իր տուն: Եղբայրները նույնպես լցվեցին ուրախությամբ և գոհացան Աստծուց («Հարանց Վարք»):

13. 394  և 404 թվականներին Կ. Պոլսում եկեղեցու հայրապետն էր զարմանալի ու պայծառ ջահ սուրբ Հովհան Ոսկեբերանը, որ Քրիստոսի համընդհանուր եկեղեցին լուսավորում էր կենաց խոսքի վարդապետությամբ: Սա մկրտվելուց հետո գինի չխմեց, չծիծաղեց, չերդվեց և ոչ ոքի չնզովեց: