Պատմական մանրամասնությունները

Թե ով, երբ և ինչ ա­ռի­թով է հայտ­նել Աստ­ծու այս կամ այն խոս­քը, հա­վա­տաց­յա­լի հա­մար էա­կան չէ: Աստ­վա­ծա­յին ճշմար­տությու­նը ճա­նա­չե­լու հա­մար դա չէ կարևո­րը: Հա­վա­տաց­յա­լի հա­մար երբ, ինչ ա­ռի­թով, ում մի­ջո­ցով էլ որ երկ­րին հա­սած լի­նի աստ­վա­ծա­յին այս կամ այն ճա­ռա­գայ­թը, բո­վան­դակ Հայտ­նությու­նը Սուրբ Հո­գուց է տրված: Եվ բխած լի­նե­լով ա­նայ­լայ­լե­լի Աստ­ծուց, Ում մեջ չկա «փո­փոխ­ման ստվեր»` այն չի կա­րող չու­նե­նալ հա­մընդ­հա­նուր և հա­վի­տե­նա­կան նշա­նա­կություն` որ­պես կեն­դա­նի Աստ­ծու ան­խախ­տե­լի կամք, աստ­վա­ծա­յին ան­փո­փո­խե­լի ճշմար­տության երկ­րա­յին արտացոլում:

Պատ­մա­կան ի­րա­դար­ձություն­նե­րը քրիս­տո­նեա­կան աշ­խար­հա­յաց­քի հա­մար ինք­նին երկ­րոր­դա­կան նշա­նա­կություն ու­նեն. ա­ռա­վել կարևո­րը նրանց ներ­քին, ա­նանց ի­մաստն է, ո­րը կա­ող է չնկատ­վել ա­ռա­ջին պլան մղված պատ­մա­կան ի­րա­դար­ձություն­նե­րի մեջ*:

Այս պատ­մա­կան հե­տա­զո­տություն­նե­րի մեծ մասն ի զո­րու է բա­վա­րա­րել ոչ թե գի­տակ­ցության խո­հեմ պա­հանջ­նե­րը, այլ ա­վե­լի շուտ` անն­պա­տակ հե­տաքրք­րա­սի­րու­թու­նը: Մեղ­սա­լից մարդ­կության կամ­քին այն­քան հա­տուկ են թեթևա­միտ հնարք­նե­րը, որ յու­րա­քանչ­յուր նոր պատ­մա­կան ման­րա­մաս­նություն պա­տե­հություն է ըն­ձե­ռում աստ­վա­ծա­յին հայտ­նության գան­ձը վե­րա­ծել ոչ պի­տա­նի պատ­մա­կան մի տե­ղե­կա­տո­ւի:

Հարկ է հստակ հաս­կա­նալ, որ Կե­նաց Գիր­քը Աստ­ծու խոսքն է, որն ու­նի ոչ թե տե­ղա­յին և ժա­մա­նա­կա­վոր, այլ հա­մա­մարդ­կա­յին և հա­վի­տե­նա­կան նշա­նա­կություն, և որ այս հա­մա­մարդ­կա­յինն ու հա­վի­տե­նա­կա­նը հա­տուկ են աստ­վա­ծաշնչ­յան յու­րա­քանչ­յուր ան­ձի և Հայտ­նության ա­մեն մի խոս­քի:

«Ա­վե­տա­րա­նը,- գրում է մի հե­ղի­նակ,- վա­ղուց տե­ղի ու­նե­ցած և պատ­մության գիրկն ան­ցած ի­րա­դար­ձություն­նե­րի ար­ձա­նագ­րություն չէ. այն միշտ ար­դիա­կան է, այն հա­վերժ է, ինչ­պես նրա­նում ամ­փոփ­ված ճշմար­տություն­նե­րը, ո­րոնք ան­դադ­րում ի­րա­կա­նա­նում են մարդ­կանց կյան­քում սերն­դե­սե­րունդ»:

Աստ­վա­ծաշուն­չ Մատյանի ներ­քին ի­մաս­տի հենց այս ըն­կա­լումն է, որ պատ­մա­կան ման­րա­մաս­նությունների պատ­ճա­ռով խա­թար­վում է շա­տե­րի հա­մար` շե­ղե­լով ու­շադ­րությու­նը հա­վի­տե­նա­կա­նից դե­պի ժա­մա­նա­կա­վորն ու ան­ցո­ղի­կը:

Ա­հա թե ին­չու է հնա­րա­վոր մեզ բո­լո­րիս ծա­նոթ ցա­վա­լի երևույ­թը, երբ աստ­վա­ծա­բա­նությանն ու Ե­կե­ղե­ցու պատ­մությա­նը քա­ջա­տեղ­յակ մար­դիկ ի զո­րու չեն քրիս­տո­նեա­բար մտա­ծել և զգալ: