Պողոս առաքյալի հովվական նամակները

«Պատերազմեցի բարի պատերազմը, ավարտեցի ընթացքս, պահեցի հավատը» (Բ Տիմ․ 4․7)։

Հաճախ լսում եմ, որ ասում են, թե իբր բարեպաշտությունը ոչ միայն չի կարողանում ապահովել մարդու ազատ զարգացումը, այլև խոչընդոտում է նրա զարգացմանը, և իբր բարեպաշտ նկարագիր ունեցող անձինք մշտապես որևէ բան են կորցնում իրենց բարոյական գեղեցկությունից։

Սրանից ավելի սխալ կարծիք չի կարելի անգամ երևակայել։ Բավական եմ համարում Իսրայելի պատմությունից մի քանի բարեպաշտ մարդկանց անուններ հիշատակել, մարդիկ, որոնք ժամանակի ամենազարգացածներն են եղել և բարոյական գեղեցկագույն նկարագիր են ունեցել։

Հակոբ նահապետի որդին՝ Հովսեփը, անգութ դժբախտությունների և սարսափելի փորձությունների մեջ բարեպաշտական զգացումների շնորհիվ այն աստիճան արդար և մաքուր մնաց, որ կարողացավ Եգիպտոսի փոխարքան և իր ժողովրդի ազատարարը լինել։

Նաև, Մովսեսի հաջորդը՝ Հեսուն, որն իր քաջությամբ ու հավատքով կարողացավ Իսրայելի ժողովրդին առաջնորդել Քանանի բաղձալի երկիրը։ Դարձյալ, Դանիել մարգարեն՝ մաքուր և երկյուղած երիտասարդը՝ Աստծու մարդը, իր մեծ հավատարմությամբ և վսեմ իմաստությամբ կարողացավ հասնել բաբելոնյան կայսրության ամենաբարձր դիրքերից մեկին և մեծապես օգտակար լինել իր ազգակիցներին։

Իսկ ահա Նոր Կտակարանում այդպիսի մեկն էր նույն ինքը Տիմոթեոսը՝ Պողոսի հոգևոր զավակն ու ճանապարհորդության ընկերը, որի մասին ևս այսօր կուզեի խոսել ձեզ հետ։ Նկատեք, որ բոլոր այս հիշատակված մարդիկ մեզ են ներկայանում իբրև բարեպաշտներ՝ իրենց մանկությունից սկսած․ նրանք ամենքն էլ մշտապես զգուշացել են չարից, և նրանց ներքին կյանքին վերաբերող որևէ թերություն մեզ չի հասել։

Այդ անձանց կյանքը որքան մաքուր, այնքան էլ գեղեցիկ է եղել։ Ուրեմն թող ոչ ոք չպնդի, որ բարեպաշտությունը մարդուց խլում է բարոյական գեղեցկությունն ու գերազանցությունը։

Տիմոթեոսը հույն հոր և Եվնիկե անունով հրեա մոր զավակն էր, Լավոդիա անունով բարեպաշտուհի կնոջ թոռնիկը։ Ծնվել էր Լյուստրայում, որտեղ էլ Պողոսն իր երկրորդ ճանապարհորդության ժամանակ ճանաչեց և քրիստոնեական հավատքին դարձրեց նրան, ինչպես նաև թլպատեց հրեաների պատճառով (տե՛ս Գործք․ 16․1-4)։

Ապա, նշմարելով Տիմոթեոսի բարեպաշտությունն ու անձնվեր ոգին, նրան իր հետ տարավ առաքելական ճամփորդության։ Առաքյալի տասներեք նամակներից վեցի վրա Պողոսի ստորագրության հետ նաև Տիմոթեոսի ստորագրությունը կա։ Տիմոթեոսը երիտասարդ տարիքում իր իսկ ծննդավայրում մարգարեական սրբազան կոչում էր ստացել՝ մի քանի անձանց հետ երեց ձեռնադրվելով (տե՛ս Ա Տիմ․ 1․18 և 4․14)։

Առաքյալը Տիմոթեոսին քանիցս անվանում է իր զավակը, իր հավատքի ճշմարիտ զավակը, իր սիրելի զավակը։ Տիմոթեոսը Աստծու ծառայության մեջ այնքան խանդավառություն էր դրսևորում, որ Պողոսը կարիք զգաց վերջինիս հանձնարարելու հոգ տանել սեփական առողջության մասին և մի քիչ գինի խմել ստամոքսի ամոքման համար։

Տիմոթեոսը չափազանց ժուժկալ մարդ էր։ Համաձայն ավանդության՝ նա եղել է Եփեսոսի եպիսկոպոսն ու նահատակվել է մարտիրոսական մահվամբ Դոմետիանոսի օրոք՝ 81-96 թվականների միջակայքում (Acta Sanctorum, հունվարի 2)։

Տիմոթեոսն իսկապես եղել է մեծ առաքյալի գերընտիր օգնականը՝ արիությամբ և հավատարմությամբ բաժնեկից լինելով իր հոգևոր հոր ծանր ու դժվարին աշխատանքներին և սաստիկ տառապանքներին։ Պողոսը մեռնելուց առաջ կարիք զգաց Տիմոթեոսի ներկայության, և ահա այդ պատճառով մեր ուսումնասիրած հովվական երեք նամակներից մեկում Պողոս առաքյալը խնդրում է Տիմոթեոսին, որ վերջինս փութով գնա իր մոտ, որովհետև նա միայնակ էր զգում իրեն և միայն Ղուկասն էր նրա կողքին։

Այդ կապակցությամբ առաքյալը նաև հանձնարարում է, որ Տիմոթեոսը իր հետ տանի նաև Պողոսին առաքելական ճամփորդության ժամանակ լքած Մարկոսին։ Խնդրում է իր հետ վերցնել նաև Տրովադայում Կարպոսի մոտ թողած վերարկուն և մեծ արժեք ունեցող գրքերն ու ձեռագրերը։

Երեք նամակներն էլ կոչվում են «հովվական», քանի որ ուղղված են երկու հովիվ-եպիսկոպոսների։ Նամակներից երկուսը հասցեագրվել է Տիմոթեոսին, մեկը՝ մի ուրիշ աշակերտի՝ Տիտոսին, որի մասին շատ քիչ բան գիտենք։ Առաքյալը Տիտոսին անվանում է իր եղբայրը (Գաղ․ 2․3)։

Տիտոսը ծագումով հեթանոս էր և թլփատված չէր։ Նա Տիմոթեոսի հետ առաքյալի գործակից ընկերը եղավ, և թվում է, թե տարիքով ավելի մեծ էր Տիմոթեոսից։

Զարմանալի հանգամանք է այն, որ «Գործք առաքելոց»-ը Տիտոսին չի հիշատակում։ Ոմանք կարծում են, որ «Գործք առաքելոց»-ի 16-րդ գլխում հիշատակված «մենք»-ը ճամփորդի օրագրի հեղինակի գործն է, որից հետագայում օգտվել է Ղուկասը։

Տիտոսն առաջին անգամ ընկերակցել է Պողոսին Երուսաղեմի համաժողովի ժամանակ, երբ Պողոսը հրաժարվեց նրան թլփատել՝ այդպիսով հեթանոսությունից դարձի եկողներին ազատելով Ղևտական օրենքը պահելու պարտականությունից։

Ավելի ուշ Տիտոսին Պողոսի մոտ ենք տեսնում վերջինիս՝ Եփեսոսում գտնվելու ժամանակ։ Առաքյալը խաղաղասիրական միջոցներ գործադրելու առաջադրանքով նրան ուղարկում է Կորնթոս, ընդ որում Տիմոթեոսը ձախողվել էր այդ նույն առաքելությունը իրականացնելիս։

Կորնթացիներին ուղղված երկրորդ նամակից հասկանում ենք, որ Տիտոսը հաջողության էր հասել ի մեծ ուրախություն իր ուսուցչի։ Կորնթացիներին ուղղված այս երկրորդ նամակը մեզ ցույց է տալիս Տիտոսի նկարագրի առավելություններն իբրև իմաստուն, եռանդուն և կամքի ուժի տեր մի անձնավորության։ Պատմությունը դրանից ավելին չի հաղորդում մեզ։ Ավանդության համաձայն Տիտոսն այնուհետև Կիպրոսի եպիսկոպոսն է դառնում և մինչև խոր ծերություն ապրում է իր հովվությանը պատկանող այդ տարածքում։

Հովվական երեք նամակները շա՜տ նման են իրար, թեմաներն այնքան մոտ են միմյանց, որ կարող ենք երեք նամակները միասին դիտարկել։ Բայց բովանդակությունը քննելուց առաջ հանուն անկեղծության պարտավոր ենք ասել, որ այս երեք նամակները մեկից ավելի աստվածաբանների կողմից մերժվել են և համարվել Պողոսի գրչին չպատկանող նամակներ։

Քննադատները գտնում են, որ այս երեք նամակների բովանդակությունը, եթե չասենք ստորադաս, ապա բոլորովին տարբեր է մյուս տասը նամակների բովանդակությունից: Այս նամակներում նկատելի է «ծերության» դրոշմը, որ անծանոթ է մյուս նամակներին. մի բան, որ հակասում է առաքյալի առույգ, ամուր և առնական ոճին:

Քննադատներից ոմանց այս տեսակետը կարող է ճիշտ լինել, բայց դա մի՞թե բավարար պատճառ է այդ երեք նամակների հեղինակությունը ուրիշին վերագրելու համար: Ես այդպես չեմ կարծում:

Պողոսը մեզ նման մարդ էր, մեզ պես ենթակա նույն տկարություններին: Նա ևս կարող էր տկարանալ, և հակառակ պարագան տարօրինակ պիտի լիներ առաքյալի այնքան տառապանքներից ու հոգնություններից, շուրջ 40 տարի անդադրում և չարաչար աշխատանքից հետո:

Այդպիսի տկարությունն անհաճո երևույթ չէ, այլ ապացույց է այն բանի, որ Սուրբ Գիրքը ճշմարտության անշեղ արտացոլումն է և որ մեծագույն հերոսներն անգամ անմատչելի հոգիներ չեն, նրանք էլ մեզ նման տկարանում են այս կամ այն պատճառով:

Բացի այդ, քննադատները մատնանշում են նաև, որ հովվական երեք նամակներում հիշատակված եկեղեցական միության նկարագիրը ժամանակագրորեն չի համապատասխանում առաքյալի մյուս տասը նամակներին: Իսկապես, հովվական երեք նամակներում նկարագրվում են եկեղեցական այնպիսի տնօրինություններ և հերետիկոսական այնպիսի շարժումներ, որ կարող էին վերաբերել միայն հետագա ժամանակաշրջանին:

Բայց մի՞թե չի կարելի եզրակացնել, որ Պողոսի երկարամյա բանտարկության հետևանքով էր դեպքերի նման զարգացում տեղի ունեցել: Մի քանի տարին բավական էր, որպեսզի քրիստոնյա հասարակության ծոցում արմատական փոփոխություններ տեղի ունենային:

Եվ հետո պետք չէ մոռանալ, որ արդեն ավելի վաղ՝ նախորդ նամակներում, հերետիկոսություն է հիշատակվում, և Պողոսը զբաղվում է դրանցով: Գաղատացիներին ու Կողոսացիներին ուղղված նամաների բովանդակության մեջ արծարծվում են այդ թեմաները:

Վերջապես, հովվական նամակների դեմ ամենազորավոր առարկությունն այն է, որ դրանք չեն համապատասխանում Պողոսի կյանքի՝ մեզ ծանոթ որևէ շրջանին, և բնավ հնարավոր չէ ենթադրել դրանց ժամանակային պատկանելիությունը: Սակայն չմոռանանք, որ ըստ ավանդության՝ (ըստ մեկ այլ ավանդության՝ Պողոսը Հռոմի բանտից անհետանում է քաղաքի այրվելու ժամանակ) Հռոմի բանտարկությունից հետո, որով ի դեպ ավարտվում է «Գործք առաքելոց»-ի պատմությունը, Պողոսը որոշ ժամանակ հանգիստ առավ, ապա միայն կարողացավ վերստին ձեռնամուխ լինել իր առաքելությանը:

Նա նախ վերադարձավ արևելք և այցելեց Մակեդոնիա, ապա Կրետե և Փոքր Ասիա, Եփեսոս, Կողոս, Լավոդիկե։ Այնտեղ տեղեկացավ 64 թվականին Հռոմի այրվելու և մայրաքաղաքի եկեղեցու ցիրուցան լինելու մասին, որի հետևանքով ավելի ուշ վերադարձավ Արևմուտք՝ ստիպված լինելով մնալ Արևելքում 64-65 թվականների ձմռան ընթացքում։

Այնուհետև Պողոսը շտապեց վերադառնալ Հռոմ, որտեղից մեկնեց Իսպանիա, ուր հազիվ հասած՝ ձերբակալվեց և Հռոմ բերվեց՝ գլխատվելով 67 թվականին՝ Ներոնի օրոք։

Հայտնի է, որ հովվական նամակները առաքյալի կյանքի վերջին շրջանում, այսինքն՝ 63-67 թվականների միջակայքում կարող են գրված լինել, իսկ այդ ժամանակաշրջանին շատ էլ «պատշաճում» են մեր երեք նամակները։

Ինչ էլ որ լինի, կան ներքին կրկնակ փաստեր, որ կարող են վճռական դեր ունենալ։ Առաջինը՝ բացարձակ վստահությունը Պողոսի հավատքի և մարդկանց փրկության հարցում նրա ունեցած ջանասիրության նկատմամբ, որով առաքյալը չորս անգամ կրկնում է «ստույգ է այս խոսքը» արտահայտությունը․

1. «Վստահելի և ամենայն ընդունելության արժանի է այս խոսքը, որ «Հիսուս Քրիստոս աշխարհ եկավ՝ փրկելու մեղավորներին», որոնց գլուխը ես եմ» (Ա Տիմ․ 1․15)։
2. «Հավաստի է այս խոսքը, որ «ով եպիսկոպոսության է ձգտում, ձգտում է բարի գործի»» (Ա Տիմ․ 3․1)։
3. «Ճիշտ է այս խոսքը, որ «եթե Քրիստոսի հետ մեռանք, Նրա հետ էլ պիտի ապրենք»» (Բ Տիմ․ 2․11)։
4. «Ճիշտ է այս խոսքը, և ուզում եմ, որ դու հաստա՛տ մնաս սրանում, որպեսզի Աստծուն հավատացողները ջանք թափեն բարի գործեր կատարելու (Տիտ․ 3․8)։

Երկրորդ՝ առաքյալը, անսասանորեն վստահ մնալով, հիշեցնում է իր երկու հոգևոր զավակներին, որ նա երբեմն «հայհոյիչ էր, հալածիչ և անարգող, առաջին մեղավորը» (հմմտ․ Ա Տիմ․ 1․13, 15)։

Նաև՝ «մի ժամանակ մենք էլ էինք անմիտ, անհնազանդ, մոլորված, ծառայում էինք ցանկությունների և պես-պես անառակությունների, ատելի էինք և ատում էինք միմյանց» (հմմտ․ Տիտ․ 3․3)։

Խեղաթյուրող, կեղծ Պողոսը երբևէ չէր համարձակվի այս ոճով գրել, եթե ուզենար, որ իր գրածները ընդունելություն գտնեին ընթերցողների կողմից։

Ահա թե ինչու մանրազնին քննությունից հետո, նաև նկատի ունենալով ավանդությունը, այս երեք հովվական նամակները համարում ենք Պողոս առաքյալի գրական ժառանգությունը։

Գալով բովանդակությանը՝ պիտի ասենք, որ առաքյալը հովվական այս երեք նամակներում իր համար գլխավոր նյութ է ընտրել Եկեղեցին, ա՛յն Եկեղեցին, որի նկատմամբ նա ամենամեծ խանդաղատանքն ու սերն ուներ, ա՛յն Եկեղեցին, որը Պողոսը երկնել էր իր տառապանքներով, ա՛յն Եկեղեցին, որն առաքյալն իր սիրելի դուստրն էր համարում։

Արդ, Պողոս առաքյալն այժմ զգում է, որ մոտ է բաժանման պահը, իսկ բաժանվելուց առաջ հարկ էր մի շարք հանձնարարականներ տալ իր երկու հոգևոր զավակներին։

Տիմոթեոսին ուղղված առաջին նամակում, խոսելով նախ և առաջ Եկեղեցու մասին (գլուխ 1-3), առաքյալը պատվիրում է զգուշություն ցուցաբերել մի շարք սխալ վարդապետություններ քարոզողների նկատմամբ, որպեսզի չվտանգվեն Եկեղեցու հավատքն ու Ավետարանը։

Այնուհետև հստակեցնում է, թե որն է ճշմարիտ պաշտամունքը, ապա սահմանում է եպիսկոպոսների և սարկավագների պարտականությունները։ Վերջին երեք գլուխներում էլ (4-րդ, 5-րդ, 6-րդ գլուխներ) Տիմոթեոսին՝ իբրև Եկեղեցու ծառայի, բացատրում է իր պարտականությունները սուտ վարդապետների և հասարակության զանազան հատվածների ներկայացուցիչների հանդեպ։

Տիմոթեոսին ուղղված երկրորդ նամակում առաքյալը հաջորդաբար խոսում է հետևյալ երեք կետերի մասին․

ա) Տիմոթեոսի և Ավետարանի մասին խոսելով՝ առաքյալը հորդորում է, որ Տիմոթեոսը հաստատուն մնա տառապանքների մեջ հանուն Ավետարանի հաղթանակի։

բ) Տիմոթեոսի և Եկեղեցու մասին խոսելով՝ Պողոսը հանձնարում է Տիմոթեոսին բարի զինվորի, քաջարի ըմբիշի և համբերատար հողագործի նման պայքարել հերետիկոսության դեմ։

գ) Տիմոթեոսի ու իր իսկ անձի մասին խոսելով՝ առաքյալն, իբրև Տիմոթեոսի բարեկամ, խնդրում է նրան իսկույն գնալ իր մոտ, քանի որ նա օրհասական կացության մեջ էր։

Իսկ ահա Տիտոսին ուղղված նամակում Պողոսը խոսում է առհասարակ Եկեղեցու մասին՝ անդրադառնալով ծերերի, կանանց, երիտասարդների ու ծառաների նկատմամբ Տիտոսի վարվելակերպին, ինչպես նաև Եկեղեցու և աշխարհի հարաբերություններին։

Հովվական այս երեք նամակների համար իբրև բնաբան ընտրածս կենտրոնական համարին անդրադառնալուց առաջ ցանկանում եմ մի քանի խոսք ասել այն երկու թեմաների վերաբերյալ, որոնց քանիցս հանդիպում ենք հովվական երեք նամակներում էլ։ Այդ երկու թեմաներն են կինը և հերետիկոսությունը։

Այս երեք նամակներում Պողոս առաքյալը շատ հաճախ խոսում է այն ազդեցության մասին, որը կինը կարող է հարուցել Եկեղեցում։ Այդ ազդեցությունը կարող է լինել գերազանցորեն լավ կամ էլ, ընդհակառակը, շա՜տ աղետալի ու չարաշուք։

Այդ ազդեցությունն ամենից առաջ կախում ունի կնոջ՝ իր Փրկիչ Հիսուս Քրիստոսի հանդեպ բռնած դիրքից։ Սատանան ջանում է համոզել կնոջը, որպեսզի նա որևէ բան չձեռնարկի, քանի որ բանսարկուն շատ լավ գիտի կնոջ գործունեությունը կասեցնելու միջոցով Քրիստոսի Եկեղեցուն վնասելու հնարավորության մասին։ Մյուս կողմից էլ սատանան գիտի նաև, որ միայն կինը կարող է ամենասարսափելի հարվածը հասցնել իրեն, եթե ամբողջապես նվիրվի Փրկչին։

Ես կամենում եմ հասկացնել և վստահեցնել մեր Եկեղեցու բոլոր կանանց, որ բարու, արդարության, սրբության, տիեզերական խաղաղության հաղթանակը տղամարդկանցից ավելի կանանց ձեռքերում է, նույնիսկ եթե միայն տղամարդկանց վերապահված լիներ առյուծի բաժինը, այսինքն՝ քվեարկելու իրավունքը։

Գալով հերետիկոսությանը՝ ցանկանում եմ մատնանշել ներկայիս այն վտանգավոր հոսանքը, որի պատճառով սկսվել է նվազ կարևորություն տրվել քրիստոնեական վարդապետության (Doctrine) հարցին, կամ էլ այն իսպառ մոռացության է մատնվել։

Առհասարակ հիմա ասում են․ «Բավական է միայն, որ ապրենք քրիստոնեական բարոյական կյանքով, դա լրիվ հերիք է։ Վարդապետական հարցերը երկրորդական են։ Ի՞նչ իմաստ ունի մտքով ուղղափառ լինել վարդապետական կետերում, բայց սրտով չարափառ մնալ բարոյական հարցերում»։

Այս խոսքերն ըստ երևույթին կարող են ճշմարիտ լինել, բայց պետք է գիտենալ, որ դրանք վտանգավոր են կրոնի համար։ Կրոնից վարդապետական կողմը վերցնելով՝ մենք կխլենք նրանից առույգությունը։ Ուստի զգուշանա՛նք քրիստոնեական ուսմունքը ջնջելուց։

Երբ մերժում ենք վարդապետական կողմը, այդպիսով մերժած ենք լինում այն հիմքը, որի վրա կանգնած է հավատքի կառույցը։ Վարդապետությունը նման է օրգանիզմի կմախքին․ կմախքը հեռացնելով՝ մենք մարմինը կդատապարտենք հույժ տկարացման, և այդ թուլամորթ էակն այլևս անկարող կդառնա հաղթականորեն պայքարել կյանքի մարտադաշտում։

Պողոս առաքյալի քրիստոնեությունը զորեղ ու հաղթական չէր լինի, եթե կառուցված չլիներ ամուր ատաղձներով։ Մենք համաձայն ենք միայն այն տեսակետին, որ կրոնում չպիտի խճողվեն սխոլաստիկ վարդապետությունները, որոնք մշտապես արգելք են եղել և լինում են Եկեղեցու տիեզերական ծավալման գործին՝ Եկեղեցու ծոցում պառակտումներ առաջացնելով։

Իսկ այժմ մեր ուշադրությունը կենտրոնացնենք այն խոսքին, որն ընտրել ենք իբրև բնաբան և որը խտացումն է հովվական երեք նամակների։

«Պատերազմեցի բարի պատերազմը, ավարտեցի ընթացքս, պահեցի հավատը»։ Կարդալով այս համարը՝ մեր մտքում պատկերանում է քաջազուն մի պատերազմող, որը վերադարձել է պատերազմի դաշտից փոշեթաթախ, մարմնի վրա բազմաթիվ վերքերով, ու թեև պատերազմի հետևանքով սպառել է իր ֆիզիկական կորովը, թեև նրա տոկունությունը հյուծվել է, բայց հաղթության համար նրա արիությունն ու հավատքը մնացել են անսասան։

Ո՞վ գիտե, գուցե մի քանի շաբաթից, գուցե մի քանի օրից նա պիտի հեռանա պատերազմի դաշտից։ Աստվածային Զորավարը պիտի Իր մոտ կանչի Իր հավատարիմ զինվորին։

Ահա այսպիսի լուրջ պահի առաքյալը կրկնակ հայացք է նետում․ մեկը դեպի անցյալ՝ քննելու իր անցած ճանապարհը, մյուսը դեպի ապագա՝ խորհելու հանուն հաղթանակի իր համար պատրաստված պսակի մասին։ Արդ, առաքյալը կատարյալ խաղաղությամբ է թողնում անցյալը, քանի որ համոզված է, որ ամեն բան տեղն է գցել՝ հավատքով ապավինած լինելով Հիսուս Քրիստոսի շնորհներին։

Ու թեև իր անցյալը մտաբերելիս առաքյալը հիշում է իր թշնամանքը, իր սարսափելի հալածանքներն ընդդեմ Քրիստոսի աշակերտների, թեև հիշում է Ստեփանոսի սպանության գործում անձնապես մասնակից լինելը, բայց և ստուգապես հավատում է, որ Հիսուս Քրիստոս ամեն բան ներել ու Իր մեղսաքավիչ զոհաբերությամբ արդարացրել է Աստծու առջև։

Այն օրից, ինչ Պողոսը ստանձնել է առաքելական պաշտոնը, իր համար բաղձալի կատարելությանն իսկապես չի կարողացել հասնել և մշտապես իրեն համարել է ամենավերջին մեղավորը, սակայն այնուամենայնիվ, Քրիստոսի հանդեպ ունեցած վստահությամբ իրեն ներշնչել է այն համոզումը, որ այլևս կարող է խաղաղ մեռնել։

Պողոսի՝ դեպի ապագան ուղղված հայացքը ևս կատարելապես խաղաղ եղավ։ Հավիտենականության մե,ջ եթե նա իրեն սպասող ուներ, ապա դա Դատավոր չէր, այլ Փրկիչ, Սինայի սարսափելի Աստված չէր, այլ սիրո խանդակաթ Հայրը, որը պետք է նրա գլխին դներ միայն բարի պատերազմ պատերազմողներին վերապահված լուսեղեն պսակը։

Առաքյալի մահը շատ մոտ էր, բայց ի՞նչ փույթ, չէ որ այդ մահը նրա համար կատարյալ հաղթության սկիզբն ու լուսեղեն օթևաններ փառավոր մուտքը պիտի լիներ։ Ինչպես առաքյալը գրում էր Կորնթացիներին, նա մահն արդեն պարտված էր համարում կյանքին՝ կենսատու Իշխանի՝ մեղքի հանդեպ տարած հաղթանակի շնորհիվ։

Ո՜վ հավատացյալներ, անդարձ մեկնումի պահը մոտենում է նաև ձեզնից յուրաքանչյուրին։ Թերևս մի քանի տարուց, կամ գուցե մի քանի ամսից, կամ էլ մի քանի օրից կամ հաշված ժամեր անց, հնարավոր է շատ շուտով դուք ստիպված լինեք «մնաք բարով» ասելու բոլոր նրանց, որոնց սիրել եք, և հարկադրվեք լիովին միայնակ ընթանալու այն մթաստվեր հովտի միջով, որտեղից ոչ ոք այլևս երբեք չի վերադառնում։

Արդյո՞ք պատրաստ եք այդ հանդիսավոր պահին։ Կարո՞ղ եք հանդարտ ու անխռով մեռնել։ Եթե այսօր ձեր վերջին օրը լիներ, պատրաստ կլինեի՞ք։ Այս հարցին զվարթությամբ, բայց և միևնույն ժամանակ խոնարհ վստահությամբ հաստատական պատասխան տալու համար դուք ևս պետք է իրականացնեք առաքյալի այս երեք որոշակի քայլերը․ «Պատերազմեցի բարի պատերազմը, ավարտեցի ընթացքս, պահեցի հավատը»։

Կյանքը պատերազմ է։ Ամեն ոք, ով ծնվում է այս աշխարհում, ուզի թե չուզի հայտնվում է պատերազմական դաշտում, որտեղ պարտավորված է ամենաահեղ պատերազմների մեջ ներգրավվել և դիրքավորվել պատերազմող երկու բանակների՝ բարու կամ չարի ճամբարներում, մեկ կամ մյուս կողմի կազմում՝ այդպիսով նպաստելով Քրիստոսի թագավորության գալստյանը երկրի վրա, կամ էլ ընդհակառակը, Նրա գալստյան ուշացմանը։

Անկարելի է միաժամանակ երկու բանակների կազմում լինել․ վաղ թե ուշ պետք է ընտրություն կատարել։ Եթե մարդ ընտրում է բարին՝ Քրիստոսի բանակի կազմի մեջ մտնելով, ապա այդ դեպքում, կարելի է ասել, հակառակ կռվի սաստկությանն ու կրած վերքերին, նա դեպի հաղթանակ կընթանա ու կստանա հաղթության պսակը։

Իսկ եթե ընդհակառակը, պայքարի մյուս բանակի կազմում, պիտի սպասի գերագույն Դատավորի հետ սարսափելի հանդիպմանը, և Վերջինս պիտի հատուցի յուրաքանչյուրին ըստ իր արարքների։ Եղբայրնե՛ր և քույրե՛ր, հասկացե՛ք, կյանքը պատերազմ է, և դուք պիտի պատերազմեք բարի պատերազմը։

Կյանքը ընթացք է, ինչպես Պողոս առաքյալն է ասում։ Կյանքը ոչ թե պտույտ կամ հաճելի զբոսանք, այլ ընթացք է, վազք։ Եվ երբ մեկը վազում է, հետ չի նայում, քանի որ նա որոշակի նպատակ է հետապնդում, որին էլ անդադար հառում է իր աչքերը։

Ո՜վ հավատացյալներ, գիտե՞ք արդյոք, որ ձեր վարած կյանքը պիտի ընթացք լինի, իսկ կյանքի գերագույն նպատակը՝ Քրիստոսով գնված կյանքի խոստացյալ պսակը։

Բարի պատերազմը պատերազմելու համար, իր ընթացքը հաջող ավարտին հասցնելու համար առաքյալը պարտավորվեց պահել հավատքը, ա՛յն հավատքը, որը զվարթ վստահություն և հավատարիմ հնազանդություն է թագավորների Թագավորի հանդեպ։

Առաքյալը կարողացավ պահել այդ հավատքը ամեն պարագայում՝ հաճախ միայնակ կամ գրեթե միայնակ մնալով, բայց հաստատապես միացած իր Տիրոջը։ Արդյոք այդպիսի՞ն է նաև ձեր հավատքը։ Դուք հավատարի՞մ եք Հիսուս Քրիստոսի հանդեպ ունեցած հավատքի մեջ։ Հավատքի ինչ լինելը գիտակցո՞ւմ եք։ Ձեզ մնում է պատասխանել այս հարցադրումներին, և պատասխանել առանց հապաղելու։

 

Տեր Ղևոնդ եպս. Դուրյան, «Պարզ քարոզներ», Դ հատոր, Փարիզ, 1929 թ.

Արևելահայերենի վերածեց Գևորգ սրկ. Կարապետյանը