Սուրբ Սահակ և Սուրբ Համազասպ Արծրունի իշխաններ

Սուրբ Սահակը և Սուրբ Համազասպը հարազատ եղբայրներ են Արծրունյաց իշխանական տոհմից: Նրանք որդիներն են Գագիկ Արծրունու, որոնք ապրել են 8-րդ դարում, Կոստանդինի կայսրության և Հայաստանում Արաբական տիրակալության ժամանակ: Այս իշխանները իրենց կրտսեր եղբոր՝ Մեհրուժանի հետ մասնակցել են 775թ-ի հակաարաբական ապստամբական շարժմանը: Երեքն էլ ոչ միայն քաջ ու անվանի էին պատերազմում, այլ նաև բարեպաշտ և իրենց կրոնին սիրով կապված իշխաններ էին:

Տասը տարի հետո Մահտի ամիրայապետի որդին՝ Մուսա ամիրապետը, Հայաստան է ուղարկում Խազմ անունով ոստիկանի, ում առաջին գործը լինում է 775թ-ի ապստամբության վրեժը լուծել: Ուստի իսկույն ձերբակալում և բանտարկում է Արծրունի երեք եղբայրներին՝ իբրև Վասպուրականի շարժման պարագլուխների: Երեք ամիսներ խիստ և տանջալից բանտարկությունից հետո, արաբ կառավարիչը ամիրապետից հրաման է ստանում մահապատժի ենթարկելու Արծրունի եղբայրներին, ուստի բանտից հանում է նրանց և տանում Պարտավ քաղաքը: Նախքան մահապատիժը նրանց առաջարկվում է՝ կա՛մ ուրանալ Քրիստոսի հավատքը, կա՛մ ընդունել մահը:

Երեք եղբայրներից Մեհրուժանը տկարանում է, ընդունում իսլամությունը և մեծ պատվով ու իշխանությամբ ուղարկվում Վան: Մինչ մյուս եղբայրները՝ Սահակն ու Համազասպը, հավատարիմ են մնում իրենց լույս հավատքին: Մեհրուժանը, սակայն, չի վայելում ուրացությամբ ձեռք բերած իր կյանքը և նախքան Վան հասնելը սպանվում Դավիթ Մամիկոնյանի կողմից, ով երբ իմանում է Մեհրուժանի ուրացության մասին, նրա առաջ դուրս գալով, սրով գլուխը հատում է: Մեհրուժանը այսպես զրկվում է թե՛ երկրավոր և թե՛ երկնավոր կյանքից: Սահակն ու Համազասպը, լսելով իրենց եղբոր մահվան լուրը, շատ են տրտմում: Նրանք բանտում աղոթում են, որ Տերը իրենց ուժ և կարողություն տա տոկալու բոլոր փորձություններին և չարչարանքներին, հաստատուն մնալու իրենց հայրերի սուրբ հավատքի մեջ:

Խազմ կառավարիչը նախ խոստումներով փորձում է կոտրել Սահակի ու Համազասպի հաստատակամությունը: Երբ անօգուտ է անցնում, նրանց ենթարկում է անտանելի չարչարանքների: Սակայն հոգով ու մարմնով երկու ազնվական եղբայրները քաջությամբ են տոկում այդ բոլոր չարչարանքներին, մինչև որ գլխատման վճիռը արձակվում է: Նախ եղբայրները միասնաբար աղոթում են: Համազասպը խրախուսում է կրտսեր եղբորը՝ ասելով.

-Ո՛վ եղբայր իմ ի Քրիստոս, հաստատուն մնանք մեր սուրբ հավատքի մեջ, մոտ է ժամը արժանի լինելու մարտիրոսական պսակին: Մինչև հիմա անդրանիկը ես էի: Այժմ մարտիրոսության մեջ առաջնության պատիվը քեզ եմ տալիս, մի վախեցիր, առաջ մոտեցիր և ինձնից առաջ ստացիր մարտիրոսության պսակը, և թող Տիրոջ անունը փառավորվի նախ քո նահատակությամբ:

Սահակը սիրով և խոնարհաբար ընդունում է այս պատիվը: Ապա Համազասպը, ձեռքերը երկինք բարձրացնելով, աղոթում է.

-Գոհություն քեզ ամենակալ Աստված, որ արժանի արեցիր մեզ մեռնել Քո անվան և փառքի համար:

Դահճի սուրը իջնում է նաև նրա պարանոցին:

Թեև նրանցից ավագը Համազասպն է, սակայն քանի որ առաջինը նահատակության պսակին արժանանում է Սահակը, վերջինիս անունը առաջինն է դրվում հիշատակության ժամանակ: Խազմը նահատակների մարմինները սկզբում կախել է տալիս, ապա այրել, մոխրացնել և մոխիրը ցրել, որպեսզի քրիստոնյաները չկարողանան պատիվ ընծայել նրանց: Սահակի և Համազասպի նահատակությունը տեղի է ունեցել 785թ-ին: Հիշարժան է, որ Սուրբ Մովսես Խորենացին դեռևս մի քանի դար առաջ Սահակ Արծրունուն գրած իր պատասխան թղթում մարգարեացել է նրա սերունդներից այս երկու եղբայրների նահատակության և մի եղբոր ուրացության մասին.«Ասում եմ քեզ Արծրունյաց իշխան, Տերն ինձ ցույց տվեց, որ քո որդիներից երեք եղբայրներ Քրիստոսի համար մահվան են մատնվելու: Երկուսն արյամբ վկայելու են Քրիստոսի համար, իսկ մյուսը վրիպելով նրանցից, այս կյանքն էլ չի վայելի»:

Սուրբ Սահակ և Սուրբ Համազասպ Արծրունի իշխաններին Հայ եկեղեցին հիշատակում է Վարագա Սուրբ Խաչին հաջորդող հինգշաբթի օրը:

 

Կազմեց Կարինե Սուգիկյանը

29.09.16
Օրհնությամբ ՝ ԱՀԹ Առաջնորդական Փոխանորդ Տ․ Նավասարդ Արքեպիսկոպոս Կճոյանի
Կայքի պատասխանատու՝ Տեր Գրիգոր քահանա Գրիգորյան
Կայքի հովանավոր՝ Անդրանիկ Բաբոյան
Web page developer A. Grigoryan
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են Զորավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի 2014թ․