Երեք տիեզերաժողովներ, խաչվառ

Երեք տիեզերաժողովներ

Ըստ եկեղեցական տոնացույցի` եկեղեցում տոնվում է Նիկիայի, Կոստանդնուպոլսի և Եփեսոսի երեք տիեզերաժողովներին մասնակցած Հայրապետների հիշատակը: Նիկիայի տիեզերաժողովին մասնակցում էին 318 Հայրապետներ, Կոստանդնուպոլսի տիեզերաժողովին` 150 Հայրապետներ, իսկ Եփեսոսի տիեզերաժողովին` 200 Հայրապետներ:

Նիկիայի տիեզերաժողովում դատապարտվեց Արիոսի ուսմունքը, ըստ որի, Քրիստոս արարած է: Կոստանդնուպոլսի տիեզերաժողովում դատապարտվեց Մակեդոնի մոլորությունը, որ մերժում էր Սուրբ Հոգու աստվածությունը, իսկ Եփեսոսի տիեզերաժողովում Նեստորի ուսմունքը, ըստ որի Քրիստոս ծնվեց որպես հասարակ մարդ և հետո աստվածությունը բնակվեց Նրա անձի մեջ, որով և Նեստորը Աստվածածնին անվանում էր պարզապես Քրիստոսածին:

Նիկիայի տիեզերաժողովում (325 թ.) հաստատվեց Քրիստոսի Աստվածությունը, Կոստանդնուպոլսի տիեզերաժողովում (381 թ.)` Սուրբ Հոգու Աստվածությունը: Իսկ Եփեսոսի ժողովը (431 թ.) դատապարտեց Նեստորի ուսմունքը` հաստատելով, որ Քրիստոս Աստված մարդկայնորեն ծնվելով` միաժամանակ կատարյալ մարդ է և կատարյալ Աստված, և այս երկու բնությունները միավորված են անխառն, անշփոթ և անբաժանելի կերպով, իսկ Սուրբ Մարիամ կույսը Աստվածածին է, որովհետև նրանից ծնվել է Աստված:

Տիեզերաժողովներին մասնակից Հայրապետների տոնի օրը երգվում է Այսօր Սրբոց Հայրապետաց և Ով հրաշալի նախահարք շարականները: Շարականների մեջ ասվում է, որ մեր Հայրերը հավաքվելով` հավատքի հիմքերը հաստատեցին առաքյալների ու մարգարեների հիմքի վրա և մաքրեցին հավատքը խեղաթյուրողապականիչ որոմը: Ով հրաշալի նախահարք շարականի երգեցողության ժամանակ խորանի վարագույրը փակվում է իբրև սխալ ուսմուքնից հրաժարման նշան: Հետո երգվում է շարականի Ի Սուրբ Երրորդութենէն մասը, որտեղ ասվում է, որ մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսին ճանաչում ենք իբրև Սուրբ Երրորդության անձերից մեկը` Բանն Աստված, որը եկավ մարդկանց փրկելու: Այս հատվածի երգեցողության ժամանակ վարագույրը բացվում է:

Խաչվառ

Հռոմեական կայսրության մեջ հսկա տերությունը կառավարելու համար եղել են երկու գլխավոր ղեկավարներ` օգոստոսներ, մեկն արևելքում ու մյուսն արևմուտքում, և նրանց անմիջական օգնականները կոչվել են կեսարներ կամ կայսրեր: Բռնակալ Մաքսենտիոս կայսեր դեմ պատերազի ժամանակ, երբ Կոստանդիանոս կայսրը մոտեցել էր Հռոմին, ուր պիտի տեղի ունենար վճռական ճակատամարտը, նրան երևում է խաչի լուսեղեն նշանը երկնքում, և մի ձայն լսվում, թե սրանով պիտի հաղթես: Կոստանդիանոսն անմիջապես հրամայում է իր դրոշների վրա դնել խաչի նշանը և այդ դրոշները վեր բարձրացրած` գնում է մարտի ու հաղթանակ տանում:

Այս դեպքի հետ է կապված Պատարագի արարողության ընթացքում խաչվառի գործածությունը` իբրև հաղթության նշան: Խաչվառը խաչի, խաչելության կամ տնօրինական այլ պատկերով շրջանակավոր դրոշակ է` երկար ձողի վրա ամրացված, որ դուրս է բերվում եկեղեցական հանդիսավոր արարողությունների ժամանակ: Երբ պատարագիչ քահանան խնկարկությամբ իջնում է խորանից` խորհրդանշելով Քրիստոսի իջնելն առ մարդիկ, առջևից սարկավագը բարձր բռնած տանում է խաչվառը: Խաչվառն այս իմաստով գործածում են նաև մեծ տոների հանդիսավոր թափորների ժամանակ:

Տեր Ադամ քհն. Մակարյան

«Քրիստոնեության իսկությունը» գրքից