Պարելու մասին

Հետաքրքրական է, որ հրեական աստվածպաշտության մեջ կարևոր տեղ է գրավում ոչ միայն աղոթքը, սաղմոսասացությունը, երկրպագությունը, այլև` պարը և պարելը: Ոմանք ուսուցանում են, որ սխալ է հիշարժան առիթներով խնջույքներ կազմակերպելը, ինչի դեմ խոսում է Քրիստոսի ներկայությունը Կանայի հարսանիքում (Հովհ. 2.1-2), և ասում են, որ չի կարելի մանավանդ պարել այդ տոնակատարությունների ժամանակ: Սակայն տեսնենք, թե ինչ է ասում Աստվածաշունչը պարի մասին: Պարը Աստվածաշնչում ներկայանում է դրական և բացասական լույսի ներքո, դրական` իբրև մարդկային ուրախության արտաքին դրսևորման ձև, և բացասական` իբրև դիվահարության, դիվապաշտության, կռապաշտության նշան:

Երբ Մովսեսն իջավ լեռից, տեսավ, որ հրեաները ոսկե հորթ են պատրաստել ու երկրպագում են այդ կուռքին` դրա առջև պարելով, որի համար խիստ զայրացավ մարգարեն և ոչնչացրեց կուռքը (Ելք 32.19-20): Սակայն պարը նույն Մովսես մարգարեի հետ կապված մեկ այլ դրվագում ներկայանում է նաև դրական իմաստով: Երբ հրեաներն անցան Կարմիր ծովը, Մովսեսի քույր Մարիամը իր ձեռքն առավ թմբուկը, և բոլոր կանայք գնացին նրա ետևից` թմբուկ խփելով ու պարելով: Առաջից գնում էր Մարիամն ու ասում. «Օրհնենք Տիրոջը, քանզի նա փառքով է փառավորված» (Ելք 15.20-21): Մովսեսը ևս այս խոսքերով էր սկսել Տիրոջն ուղղված օրհնաբանությունը (Ելք 15.1), և այս օրհնաբանության սկզբի բառերն ասվում են ամեն օր եկեղեցիներում գիշերային ժամերգության ժամանակ` իբրև օրհնության շարականի սկզբնավորություն` Օրհնեսցուք զՏէր, զի փառօք է փառաւորեալ:

Պարելը բացասական իմաստով է ներկայացվում Աստվածաշնչի մի շարք հատվածներում: Սաղմոսում ասվում է. «Անմիտ մարդը պարում և ցնծում է բարեկամների համար երաշխավոր լինելիս» (Առակ. 17.18): Նաև Դավիթ թագավորը պարում է, որպեսզի դիվահարի տպավորություն թողնի (Ա Թագ. 21.11-15): Սակայն Հին Կտակարանում պարելը համարվում է նաև ուրախության արտահայտման ձև: Աստվածաշնչյան իմաստունն ասում է, որ կա «լալու ժամանակը և ծիծաղելու ժամանակը, ողբալու ժամանակը և պարելու ժամանակը» (Ժող. 3.4): Երբ Իսրայելի գլխավոր Հեփթայեն գալիս է իր տուն, նրա աղջիկը ընդառաջ է ելնում թմբուկներով ու պարերով (Դատ. 11.34): Գողիաթին սպանած Դավթին հրեաները պարերով ու երգերով են դիմավորում (Ա Թագ. 18.6-7): Դավիթը Տիրոջ տապանակը վերադարձնելիս պարում էր և նվագում, որի համար նրա կինը` Մեղքողը, նախատեց ամուսնուն, ինչին ի պատասխան Դավիթ թագավորն ասաց. «Ես պիտի պարեմ Տիրոջ առջև: Օրհնյալ է Տեր Աստվածը, որն ինձ ընտրեց և ոչ թե քո հորն ու նրա ամբողջ տունը: Նա ինձ Իսրայելի իր ժողովրդի վրա առաջնորդ կարգեց: Ահա այդ Տիրոջ առաջ ես պիտի երգեմ ու պարեմ»: Եվ հենց այս նախատինքի համար էր, որ Դավթի կին Մեղքողը մինչև իր կյանքի վերջը զավակ չունեցավ (Բ Թագ. 6.20-23): Սողոմոն արքայի թագավորացումը մարդիկ նշեցին պարեր պարելով և մեծ ուրախությամբ (Գ Թագ. 1.39-40): Այսպիսով, հրեաները նաև պարեր պարելով էին օրհնում Աստծուն (Բ Մակ. 6.23, 25): Նաև մարգարեները պարը ներկայացնում են որպես հակադրություն սգի և տխրության (Զաք. 12.10, Երեմ. 30.18.19, 31.4, Երեմ. ողբը 5.15):

Նոր Կտակարանում ևս պարի հանդեպ դրական և բացասական վերաբերմունք կա: Հերովդես թագավորի ծննդյան տարեդարձի տոնախմբության ժամանակ նրա անօրինական կին Հերովդիայի դուստրը պարում է հրավիրյալների առջև, հաճելի թվում Հերովդեսին, և հենց այս պարով խորամանկությամբ թագավորից պահանջում կտրել Հովհաննես Մկրտչի գլուխը (Մատթ. 14.6-11, Մարկ. 6.21-28): Սակայն անառակ որդու մասին Քրիստոսի պատմած առակում պարը ներկայացվում է որպես ուրախության դրսևորման ձև (Ղուկ. 15.25):

Իսկ ինչո՞ւ Եկեղեցին չզարգացրեց պարը և Դավիթ թագավորի նմանողությամբ չմտցրեց ծիսարարողական կարգի մեջ: Ոմանք կարծում են, որ պարի դրսևորում է եկեղեցում կատարվող Անդաստանի արարողությունը, որի ընթացքում քշոցների ձայնակցությամբ և երգերի ու երաժշտության նվագակցությամբ հոգևորականներն ի մի խմբված շարժվում են այս ու այն կողմ: Եկեղեցական կանոնագիրքը հստակ դիրքորոշում ունի պարի մասին: Եթե քահանան պսակ է անում և նրան հրավիրում են հարսանիքի տոնախմբության, հոգևորականը կարող է գնալ, բայց անպատշաճ է պարելը: Այսպիսի դիրքորոշման պատճառն այն է, որ մարդկային հաճույքները լինում են երեք տեսակի: 1. արտադրողական կամ կյանքի խիստ անհրաժեշտ կրքեր կամ հաճույքներ, որոնք են ուտելը, խմելը, հանգիստը, քունը, առանց որոնց մարդը կմեռնի, և որոնք հատուկ են նաև բոլոր կենդանիներին, կենդանական աշխարհին: 2. Գրգռող հաճույքներ` ճանապարհորդություն, ձիավարություն, սուսերամարտ, պարեր, որսորդություն և այլն և նույնիսկ պատերազմ: 3. Մտավոր-զգացական հաճույքներ, որոնք են` հայեցողություն, մտածողություն, զգացողություններ, արվեստ, բանաստեղծություն, երաժշտություն, ուսուցում, ընթերցանություն, փիլիսոփայություն: Հատկապես առաջին և մասամբ երկրորդ տիպի հաճույքներն ունեն նաև կենդանիները, և մանավանդ պարը առկա է թռչունների բազում տեսակների մոտ, որոնք երբեմն պարը ներկայացնում են այնպիսի պերճաշուքությամբ, ինչպես չեն կարող անգամ մարդիկ: Իսկ մտավոր-զգացական հաճույքները բոլորից բարձր են և հատուկ են միայն մարդուն: Սրանք հոգևոր հաճույքներ են, և Եկեղեցին հիմնականում դրանք զարգացրեց, որովհետև դրանք են կարևոր հոգևոր խաղաղության և ներդաշնակության հաստատման համար:

Տեր Ադամ քհն․ Մակարյան

«Քրիստոնեության իսկությունը» գրքից